فرآیند واردات خودرو به‌رغم حواشی و کش‌وقوس‌های بسیار پس از گذشت چند سال، سرانجام به مرحله عرضه محصولات خارجی رسیده است. حال با توجه به الزام عرضه خودروهای وارداتی در سامانه یکپارچه فروش خودروهای خارجی و تعیین قیمت برای این خودروها، این سوال مطرح می‌شود که آیا واردات و عرضه خودرو بدین نحو موجب کاهش قیمت‌ها در بازار می‌شود.
بابک صدرایی، کارشناس و فعال حوزه خودرو در این خصوص به «دنیای‌خودرو» گفت: «همواره بازارهای کشور در مواجهه با افزایش یا کاهش نرخ ارز، واکنش‌های همسویی را از خود نشان داده‌اند و بازار خودرو نیز رابطه مستقیم با بازار ارز دارد.»
وی افزود: «با توجه به مسائل سیاسی و اعمال تحریم‌های بیشتر، قیمت ارزهای خارجی روزبه‌روز بالاتر می‌رود و خودرو نیز مانند سایر کالاها با افزایش نرخ ارز، گران‌تر می‌شود.»
صدرایی با بیان این‌که شیوه فعلی واردات خودرو، بسیار منحصربه‌فرد بوده و در هیچ جای دنیا مشابه آن دیده نشده است، ادامه داد: «وعده عرضه خودروهای اقتصادی در حالی به مردم داده شده است که شاهد نرخ‌های قابل بحث برای این خودروها در سامانه یکپارچه فروش هستیم.»
وی اضافه کرد: «گران‌ترین خودرویی که می‌تواند وارد شود، ۲۰هزار دلار است و این خودرو، در سامانه یکپارچه ۲میلیارد و ۵۰۰میلیون تومان به بالا قیمت‌گذاری شده، یعنی این خودرو معادل ۵۰هزار دلار قیمت پیدا کرده است.»
این کارشناس حوزه خودرو تصریح کرد: «خودرو ۵۰هزار دلاری برای قشر متوسط ایران وارد نشده است؛ حتی در کشورهایی که بالاترین درآمد سرانه را دارند، خودرو ۵۰هزار دلاری را خودرو قشر متوسط حساب نمی‌کنند، بلکه مختص به قشر مرفه می‌دانند. در اکثر کشورهای اروپایی خودرو ۳۰ تا ۴۰ هزار دلاری است که خودرو قشر متوسط جامعه محسوب می‌شود.»
برخی کارشناسان، واردات خودروهای خارجی را در کاهش التهابات بازار موثر نمی‌دانند. به نظر شما واردات خودرو در چه شرایطی می‌تواند بر بازار مصرف تاثیرات بسزایی داشته باشد؟
مشکل این است که خودرو با نرخ ۲۰هزار دلار به دست مصرف‌کننده نهایی نمی‌رسد، مگر این‌که تعرفه و عوارض صفر باشد. در هر دوره‌ای که واردات خودرو آزاد شده است، متاسفانه حتی خودروهای اکونومی، در بازار ایران تبدیل به خودروهای نسبتا لوکس شده‌اند. خودروهای لوکس هم در بازار، جایگاه خودروهای سوپرلوکس را به دست آورده‌اند. در واقع با این وضعیت نظام تعرفه‌ای، هیچ‌گاه خودرو اقتصادی در بازار نداشتیم و نداریم.
به نظر فعالان بازار؛ عرضه محدود خودروهای چینی و برخی مدل‌های کره‌ای، کارآیی مورد نظر کارشناسان دولتی را نخواهد داشت. به نظر شما با توجه انصراف بسیاری از خریداران خودروهای خارجی پیش از تعیین وضعیت این محصولات، آیا نشان از کاهش عطش بازار برای خرید خودرو ندارد؟
متاسفانه شیوه واردات، موجب سردرگمی و زمینه‌ساز کسب منفعت بیشتر توسط سوداگران شده است. واردات زمانی تاثیرگذار است که با تعرفه، قیمت و محل تامین مشخص و همین‌طور با تعداد انبوه صورت گیرد، به‌نحوی‌که رقابت ایجاد شود. در آن صورت، می‌توان امیدوار بود قیمت خودرو با شیب کمتری نسبت‌به رشد بهای دلار افزایش یابد و تاثیرپذیری کمتری داشته باشد. ممنوعیت واردات خودرو در طول بیش‌از ۶ سال باعث شده است؛ قیمت خودروهای خارجی دست‌دوم به‌طور قابل‌ملاحظه‌ای افزایش یابد. با این شرایط، فرض کنیم خودرویی با فوب ۲۰هزار یورو درحال‌حاضر با قیمت بالای ۲میلیارد تومان وارد بازار شود. چگونه این خودرو می‌تواند در بازار تاثیرات کاهشی داشته باشد. یک خودرو چینی میان‌رده را در سامانه نزدیک به ۲میلیارد تومان قیمت گذاشته‌اند. حال سوال این است که آیا در بازار هم این خودرو با همین قیمت به دست مصرف‌کننده می‌رسد؛ قطعا خیر. این خودروها در بازار با قیمت‌های بالاتری به دست مصرف‌کننده خواهند رسید.
بیشتر کارشناسان بازار خودرو به میزان و شیوه عرضه محصولات خودروسازان خارجی انتقاد دارند. شما کدام شیوه عرضه خودروهای وارداتی را متناسب با شرایط بازار فعلی می‌دانید؟
ابتدا باید هدف دولت از واردات را مشخص کرد. دولت یک‌بار در بدو آزادسازی واردات خودرو عنوان کرد که می‌خواهیم خودروهایی بیاوریم که با خودروهای داخلی رقابت کنند و با تعرفه پایین به دست مصرف‌کننده برسند تا باعث ایجاد تحرک در خودروسازان داخلی برای بهبود کیفیت شود. اما عملا شاهدیم خودرو چندانی وارد بازار نشده و با تعرفه‌ای هم که در نظر گرفتند، هیچ خودرویی رقیب خودرو داخلی نمی‌شود. قیمت‌ها را که نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم هیچ‌کدام از خودروهای وارداتی رقیب محصولات خودروسازان بزرگ داخلی نیستند. ارزان‌ترین خودرو در سامانه حدود یک‌میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان بوده و قیمت سامانه‌ای خودروهای داخلی حدود ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان است. یعنی قیمت ارزان‌ترین خودرو وارداتی از گران‌ترین خودرو تولیدی ایران‌خودرو و سایپا، دو تا سه برابر بیشتر است. با این روش نمی‌توان رقابت ایجاد کرد.
التهابات بازار خودرو ناشی‌از کاهش میزان عرضه بود و دولت نیز برای پاسخگویی به نیاز متقاضیان به واردات خودرو بله گفت. به نظر شما چه میزان عرضه محصولات خودروسازان خارجی پاسخگوی نیاز بازار خواهد بود؟
دولت برای کسب درآمد مورد انتظار ردیف بودجه سال جاری بحث کمیت را به میان کشید که خلأ بازار هم پر شود و خودرو به تعداد زیادتری بیاید و قیمت‌ها شکسته شود. اما به‌راستی کدام بخش از بازار خلأ بیشتری دارد. درحال‌حاضر تقاضا برای خودروهای زیر یک‌میلیارد تومان بیشتر است.
پس عملا خلأ این بخش هم پر نشده و حتی خلأ بازار بالادستی هم با این تعداد واردات پر نخواهد شد. زیرا در بخش بالادستی خلأ واردات سالانه ۷۰ تا ۸۰ هزار دستگاهی به مدت ۵ سال وجود داشته و تقاضای انباشته در این بخش به ۴۰۰هزار دستگاه خودرو رسیده است. اما این سیستم قیمت‌گذاری تمام اهداف و تعاریف را زیر سوال می‌برد.
من به عنوان یک کارشناس، از همان ابتدا اعتقاد داشتم هیچ‌گاه در ایران امکان ندارد خودرویی وارد شود که با محصولی از خودروسازان داخلی رقابت کند؛ آن هم برای قشر ضعیف و متوسط جامعه.
به نظر من، این یک مقداری دور از ذهن و دور از دسترس است. خودرو قشر ضعیف جامعه، خودرو زیر ۴۰۰ میلیون تومان است. قشر متوسط هم می‌تواند خودرو زیر یک‌میلیارد تومان را خریداری کند. یعنی کسی که بالای یک‌میلیارد تومان خودرو می‌خرد، از گروه متوسط یک مقدار بالاتر است. در نتیجه خودروهای وارداتی کاملا برای قشر متوسط به بالا و مرفه در نظر گرفته شده است.