تولید محتوا
اگرچه اذعان به این موضوع که سدها تاثیر مخربی بر اکوسیستم دارند، به معنای انکار مزیتهای نیروگاههای برقآبی در تامین انرژی نیست. گارسیا دی لینیز توضیح میدهد: «مطمئنا هیچ کسی تخریب سدهای درحال استفاده را پیشنهاد نمیکند. ما سدهای از کار افتادهای را هدف قرار میدهیم که دیگر خدماتی به جامعه ارائه نمیکنند، با رسوبات پر شدهاند و خطرناک هم هستند.»
قانون نیز می تواند به فرایند برداشت سد کمک کند، هرچند از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. اسپانیا که در آن رودخانهها جزء اموال عمومی هستند، با ۱۳۳ مورد حذف سد در سال ۲۰۲۲ پیشتاز برچیدن سدها در اروپا است و پس از آن سوئد و فرانسه قرار دارند.
اتصال رودخانهها همچنین موضوع اصلی در قانون احیای طبیعت کمیسیون اروپا است: در نوامبر سال ۲۰۲۳ کشورهای اروپایی به توافق موقتی دست یافتند که شامل تعهد برای حذف موانع ساخت بشر برای رسیدن به هدف ۲۵ هزار کیلومتر رودخانه با جریان آزاد تا سال ۲۰۳۰ بود. این قانون ۲۷ فوریه توسط پارلمان اروپا تصویب شد.
اسپانیا با ۱۳۳ مورد حذف سد در سال ۲۰۲۲ پیشتاز برچیدن سدها در اروپا است
تلاشهای اروپا از تلاش برای برچیدن سدها که در آمریکا جریان داشت، الهام گرفت. ایالات متحده ۶۲ هزار سد با متوسط سن ۶۲ سال دارد. اولین تخریب سد در ایالات متحده مربوط به حذف سد ادواردز روی رودخانه کنبک در سال ۱۹۹۹ بود. این سد در سال ۱۹۳۷ ساخته شده بود و وقتی مجوز مالک آن در سال ۱۹۹۷ منقضی شد، کمیسیون تنظیم مقررات انرژی فدرال آن را تمدید نکرد و برای اولینبار مزیتهای اکولوژیکی رودخانه را در اولویت قرار داد. امروزه نزدیک به دو هزار سد از روی رودخانه های ایالات متحده برچیده شدهاند.
چگونه سد تخریب میشود؟
سدها اغلب با انفجار و فوران ناگهانی آب متلاشی نمیشوند. درعوض، فرایند حذف سد کاری مهندسی با برنامهریزی دقیق است. در رودخانه هیتولانیوکی بولدوزرها به تدریج دیوارههای بتنی را کندند و اجازه دادند آب به آرامی خارج شود. فولی میگوید: «درک آنچه پشت سد دارید، بخشی از فرایند است. اینکه رسوبات به کجا خواهند رفت؟ آیا این کار رژیم سیلاب را نیز تغییر میدهد؟ آیا کل رسوبات خارج میشوند؟ چه استراتژیهایی برای کاهش اثرات مخرب آن وجود دارد؟»
گاهی وقتی امکان حذف سد وجود نداشته باشد، سد به گذرگاه ماهی مجهز میشود. گرچه این اقدام برای برخی از ماهیها مفید است، بسیاری از گونهها از آن سودی نمیبرند و این کار به پویایی و جریان رسوبات رودخانه کمکی نمیکند.
از آنجایی که حذف سد میتواند پرهزینه باشد، پژوهشگران پیشنهاد میکنند بهتر است روی موانع کوچک تمرکز شود و مواردی در اولویت قرار گیرند که موجب بیشترین افزایش در اتصال میان رودخانهها می شوند.
یکی از بزرگترین پروژههای احیای رودخانه در فرانسه روی رودخانه سلون در نرماندی انجام شده است. برداشتن دو سد بزرگ بین سالهای ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳، حدود ۶۰ کیلومتر از رودخانه را باز کرد. این دو سد که از دههی ۱۹۲۰ فعالیت می کردند، به مدت یک قرن جلوی مهاجرت سالمونها، لامپریها و مارماهیهای اروپا را گرفته بودند. همانطور که مخازن به آرامی از طریق کارهای مهندسی سنگین تخلیه میشدند، رسوبات انباشهشده پشت سر برای بازسازی سواحل استفاده شد. لورا سوآسونز هماهنگکننده برنامه علمی سلون که بر پروژه نظارت دارد، میگوید: «پوشش گیاهی به سرعت برگشت و به تثبیت سواحل و ایجاد پناهگاه برای بسیاری از گونه ها کمک کرد.»
source