بر اساس گزارش‌ مؤسسه IDC ، تا سال 2030 بیش از 7۰ درصد از جمعیت جهان در شهرهای هوشمند زندگی خواهند کرد و میزان سرمایه‌گذاری جهانی در این شهرها از مرز ۲ تریلیون دلار خواهد گذشت. ازسوی دیگر فناوری‌های هوش مصنوعی و دیجیتال در بیش از 50 درصد از خدمات شهری این شهرها مورد استفاده قرار خواهند گرفت. در گزارشی که اخیرا مجمع جهانی اقتصاد منتشر کرده،فنلاند با برنامه «عناصر هوش مصنوعی» (Elements of AI) تا امروز موفق شده است که بیش از ۱ درصد از جمعیت خود را با اصول اولیه هوش مصنوعی آشنا کند. این برنامه رایگان که با همکاری دانشگاه‌ها و دولت اجرا می‌شود، دسترسی به آموزش‌های AI را برای عموم مردم را فراهم کرده است. همچنین در کره‌جنوبی، بیش از ۷۵ درصد از مدارس دولتی در برنامه‌های خود دوره‌های آموزش هوش مصنوعی و استفاده از فناوری‌های هوشمند را گنجانده‌اند. به همین دلیل، دراین کشور نسل جوان آشنایی عمیقی با نقش AI در زندگی روزمره دارد و آماده تعامل مؤثر با زیرساخت‌های هوشمند شهر است. سنگاپور نیز با راه‌اندازی پلتفرم‌های دیجیتالی و دوره‌های هوش مصنوعی برای بزرگسالان، به طور چشم‌گیری سطح دانش فناوری را در میان شهروندان خود ارتقا داده است.

این آمارها نشان می‌دهد که کشورهای فعال و پیشرو در حوزه هوش مصنوعی اهمیت آموزش شهروندی هوشمند را درک کرده و برنامه‌هایی منسجم برای تجهیز نسل آینده به دانش و مهارت‌های لازم را ایجاد کرده‌اند. این الگوها می‌توانند به عنوان مدل‌هایی برای کشورهایی که در مسیر توسعه شهرهای هوشمند هستند،به‌ویژه در خاورمیانه و ایران، مورد استفاده قرار گیرند. به همین منظور در ادامه به معرفی برخی روش های آموزش در این زمینه می پردازیم.

مدل‌های آموزشی برای شهروندان هوشمند 

در بسیاری از شهرهای پیشرفته جهان، مدل‌های آموزشی متنوعی برای توانمندسازی شهروندان در استفاده از فناوری‌های نوین طراحی و اجرا شده است.

 آموزش مبتنی بر شبیه‌سازی (Simulation-Based Training)یکی از این روش‌ها است که با استفاده از فناوری VR، محیط‌های واقعی را شبیه‌سازی می‌کند. در آمستردام و نیویورک، سازمان آتش‌نشانی از شبیه‌سازی‌های VR برای آموزش نیروها و شهروندان در شرایط اضطراری استفاده می‌کند. در دبی از پلتفرم Dubai Virtual Reality Training مبتنی بر VR برای مدیریت بحران از مدل‌های شبیه‌سازی سه‌بعدی Unity و Unreal Engine استفاده می‌کند. در آمستردام از پلتفرم VR Bike Safety Training برای آموزش دوچرخه‌سواری ایمن به کودکان استفاده می‌کنند.در توکیو از پلتفرم Tokyo Metro VR Training برای آموزش مسافران و کارمندان متروبا استفاده از موتور Unreal Engine و شبیه‌سازی محیط‌ها و سناریوهای ایمنی استفاده شده است. شرکت‌هایی مانند  EON Reality و Virti، پیشگام در ارائه این فناوری‌ها هستند که با بهره‌گیری از موتورهای گرافیکی پیشرفته، تجربه‌ای واقع‌گرایانه و تعاملی را فراهم ساخته اند. 

در کنار آن، آموزش مبتنی بر واقعیت افزوده (AR-Based Learning) نیز در شهرهایی مانند سنگاپور و بارسلونا مورد استفاده قرار گرفته است. این روش با استفاده از فناوری AR اطلاعات مرتبط با محیط را به‌صورت تعاملی در اختیار کاربران قرار می‌دهد. در سنگاپور،اپلیکیشن‌هایی نظیرSingapore Bus AR اطلاعات حمل‌ونقل عمومی را با کمک فناوری‌های ARKit و ARCore به کاربران نمایش می‌دهند. در بارسلونا پلتفرمهای  Barcelona Energy AR و Barcelona AR City Tours با استفاده از AR جهت کنترل مصرف انرژی ساختمان‌ها و همچنین ارائه اطلاعات تعاملی درباره تاریخ و فرهنگ شهر ارایه شده است. شهرداری دبی با استفاده از AR برای ایجاد تجربیات گردشگری تعاملی استفاده می‌کندو بازدیدکنندگان می‌توانند با تلفن همراه خود، اطلاعات تاریخی و فرهنگی بناهای معروف شهر را به صورت سه‌بعدی و کاملا بصری بازدید کنند.

بیشتر پلتفرم‌های معرفی شده از موتورهای گرافیکی مانند Unity وUnreal Engine برای ایجاد محیط‌های شبیه‌سازی استفاده می‌کنند. ابزارهایی مانند ARKit (Apple)، ARCore (Google)، و Vuforia برای توسعه اپلیکیشن‌های AR مورد استفاده قرار می‌گیرند.

آموزش شخصی‌سازی‌شده با هوش مصنوعی (AI-Personalized Learning) یکی دیگر از روش‌های مدرن است که با استفاده از الگوریتم‌های یادگیری ماشینی، محتوای آموزشی را بر اساس نیازها و سطح دانش هر فرد ارائه می‌دهد. پلتفرم‌هایی مانند Duolingo ,Coursera, Dream Box, Smart Sparrow و Century Tech وcogniiنمونه‌های موفقی از این روش هستند که توانسته‌اند با تحلیل رفتار کاربران، یادگیری را بهینه‌سازی کنند. 

ایران می‌تواند با بهره‌گیری از تجربیات بین‌المللی و استفاده از فناوری‌های نوین با راه‌اندازی مراکزی که مجهز به فناوری‌های مدرن نظیر واقعیت مجازی و افزوده هستند، شهروندان را به‌صورت عملی و با شبیه‌سازی‌های واقعی با نحوه استفاده از خدمات هوشمند شهری و آن‌ها را به کاربران هوشمند شهر تبدیل کنند.برخی از راهکارهای پیشنهادی عبارت‌اند از: 

1. ایجاد پلتفرم‌های آموزشی بومی: 

   توسعه پلتفرم‌های داخلی مبتنی بر AI، VR و AR نظیر نسخه‌های ایرانی Google Classroom یا Microsoft Education Edition می‌تواند فرصت‌های یادگیری را برای شهروندان ایرانی فراهم کند. 

2. سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال: 

   گسترش شبکه‌های اینترنت پرسرعت و فناوری 5G، زیرساخت لازم برای اجرای مدل‌های آموزشی هوشمند را فراهم می‌کند. 

3. ترویج فرهنگ استفاده از فناوری: 

   از طریق آموزش عمومی و کمپین‌های اطلاع‌رسانی می‌توان فرهنگ استفاده از فناوری‌های هوشمند را میان شهروندان گسترش داد. 

4. حمایت از استارتاپ‌ها وفن بازارهای نوآور: 

   با ارائه تسهیلات مالیاتی و مشوق‌های دولتی، می‌توان از استارتاپ‌های فعال در زمینه آموزش‌های هوشمند حمایت کرد.

5.تمرکز بر آموزش عمومی

   مانند هند، برنامه‌های آموزشی در مقیاس وسیع برای آموزش شهروندان در زمینه استفاده از خدمات دیجیتال و فناوری‌های هوشمند تدوین شود. 

6. همکاری بین‌المللی: 

   انعقاد تفاهم‌نامه با شرکت‌های بین‌المللی مانند  EON Reality, Infosys برای انتقال دانش فنی و توسعه پلتفرم‌های مشترک گام مهمی در راستای توسعه شهرو شهروندان هوشمند خواهد بود. 

شهروندان هوشمند هسته اصلی شهرهای هوشمند هستند. ایران می‌تواند با تدوین برنامه‌های آموزشی هدفمند و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین، شهروندانی آگاه و توانمند تربیت کند. بهره‌گیری از تجربیات موفق کشورهای پیشرو در این مسیر می‌تواند به تسریع تحول دیجیتال در کشور کمک کند. اکنون زمان آن رسیده که سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان کشور، با اتخاذ تصمیمات استراتژیک و تهیه نقشه راه هوش مصنوعی  مسیر پیشرفت ایران را در دنیای دیجیتال هموار سازند.