رتبه‌بندی معلمان بازنشسته، موضوعی است که هر دو دولت قبلی و فعلی، حداقل تا امروز درباره آن نمره مردودی گرفته‌اند. علاوه بر ۴۸ هزار معلم بازنشسته نیمه دوم ۱۴۰۰ که می‌گویند هنوز افزایش حقوق ناشی از رتبه‌بندی، شامل حالشان نشده است، ده‌ها هزار معلم بازنشسته دیگر هم هستند که چشم‌انتظار اجرای قانون همسان‌سازی و اضافه شدن فوق‌العاده ناشی از رتبه‌بندی به حقوق بازنشستگی خود هستند. این در حالی است که رئیس‌جمهور فقید از سال ۱۴۰۰ وعده داده بود که این قوانین اجرایی خواهد شد، اما بعد از گذشت حدود سه سال، هنوز این مطالبه قانونی معلمان بازنشسته محقق نشده است. دولت جدید هم که حدود چهار ماه است روی کار آمده، حتی اعتبارات لازم برای افزایش حقوق این دسته از معلمان بازنشسته را در لایحه بودجه ۱۴۰۴ پیش‌بینی نکرده است.

دیده‌بان ایران؛ لیلا شوقی – شبیه یک داستان پرماجرا شده است، یک سریال پر از مشکل که هر روز، گوشه‌هایی از مشکلات آن نمایان می‌‎شود، قانون رتبه‌بندی معلمان را می‌گوییم که تصویب آن با کش‌وقوس‌‎های زیادی همراه بود و از تابستان سال ۱۴۰۱ که به صورت رسمی اجرا شد و بعد که تغییراتی در آن اعمال شد، صدای اعتراض همه معلمان، اعم از شاغل و بازنشسته را درآورد. یک اعتراض مهم در این زمینه، مربوط به ۴۸ هزار معلم بازنشسته نیمه دوم سال ۱۴۰۰ است که برخلاف وعده مسئولان دولت قبل و نص صریح قانون، رتبه‌بندی شامل حالشان نشده است. آن‌ها به گرفتن حق‎شان معترض‎‌اند، به این که یا رتبه‌‎‎شان تعیین شود و یا همسان‌سازی حقوق بازنشستگان شامل حال‌شان شود؛ هر مساله دو اما در هاله‌ای از ابهام است. 

معلمان بازنشسته سال ۱۴۰۰ که بارها برای رسیدن به خواسته‌های قانونی خود دست به تجمع زده‌اند و حتی اخیرا خبر تجمع آن‌ها در مقابل مجلس شورای اسلامی، بازتاب زیادی در رسانه‌ها پیدا کرد، دیگر به وعده‌هایی که درباره رتبه‌بندی و همسان‌سازی حقوق به آن‌ها داده می‌شود، اعتماد ندارد. این در حالی است که از همان ابتدای مطرح شدن طرح رتبه‌بندی معلمان، هدف این طرح، افزایش کیفیت تعلیم و تربیت و ارتقای شأن و منزلت اجتماعی معلمان عنوان شده بود. سوال اما این است که آیا در بیش از دو سال گذشته که این طرح اجرا شده، این اتفاق افتاده است؟ حرف بسیاری از معلمان این است که رتبه‌‎بندی نه تنها آرام جانشان نشده که آفت جانشان هم شده است و این روزها، معلمان شاغل، معلمان تازه‌کار و حتی بازنشسته‌ها بر طبل اعتراض و نارضایتی می‌کوبند. 
رتبه‌بندی معلمان مشمول بازنشسته‌های نیمه دوم ۱۴۰۰ نشد

مهمترین اعتراض به نظام رتبه‌‎بندی معلم‌ها به بازنشسته‌‎های نیمه دوم سال ۱۴۰۰ برمی‌‎گردد. آن‌ها زمانی بازنشسته شدند که موضوع رتبه‌بندی معلمان در مجلس در دست بررسی بود و می‌خواستند صبر کنند تا افزایش ناشی از رتبه‌بندی روی حقوق آن‌ها اعمال شود و بعد خود را بازنشسته کنند. در حالی که بعضی از این معلمان، یکی دو سال هم از موعد بازنشستگی‌شان گذشته بود، اما با توجه به این که در سال‌های قبل از ۱۴۰۰ نیز مسئولان دولتی بارها وعده‌هایی را درباره رتبه‌بندی معلمان می‌دادند، این معلمان از بازنشستگی دست کشیدند و خود را در آموزش و پرورش نگه داشتند تا بعد از اجرای رتبه‌بندی و افزایش حقوق‌ها، خود را بازنشسته کنند. 

در این میان اما مرحوم ابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور وقت به این دسته از معلمان وعده داد که قانون رتبه‌بندی و آیین‌نامه اجرایی آن به گونه‌ای نوشته خواهد شد که مزایای ناشی از آن، مشمول آن‌ها هم بشود. همین شد که حدود ۴۸ هزار معلم که طبق موعد یا باید در همان سال ۱۴۰۰ بازنشسته می‌شدند یا در یکی دو سال قبل، به حرف رئیس‌جمهور فقید گوش کردند و قبل از تصویب نهایی قانون رتبه‌بندی و تدوین آیین‌نامه اجرایی آن در دولت، خودشان را بازنشسته شدند. البته مرحوم رئیسی در آن زمان درباره قانون همسان‎سازی بازنشستگان نیز صحبت کرده و وعده داده بود که افزایش حقوق ناشی از رتبه‌بندی، در همسان‌سازی حقوق معلمان بازنشسته نیمه دوم ۱۴۰۰ در نظر گرفته شود. 

اکنون اما نزدیک ۵۰ هزار معلم تاکید دارند که این وعده‌ها شامل حال آن‌ها نشده است. آن‌ها می‌گویند که با وجود ۳۰ سال یا بیشتر خدمت در آموزش و پرورش، از این جا رانده و از آن جا مانده شدند، یعنی نه رتبه‌بندی شامل حالشان شده است و نه قانون همسان‌سازی حقوق بازنشسته‎‌ها، تا معلم‌‎های بازنشسته، در شرایط اقتصادی بد این روزها، به‌سختی روزگار بگذرانند. این در حالی است که براساس تبصره ۳ ماده ۶ نظام رتبه‌بندی معلمان، فوق‌العاده رتبه‌بندی باید از تاریخ ۳۱ شهریورماه ۱۴۰۰ اعمال شود و معلمان بازنشسته بعد از این تاریخ مشمول این قانون شوند، البته که قانون رتبه‌بندی برای معلم‌هایی که اجرا شده است هم چنان آش دهن سوزی نیست و از نظر آن‌ها نقص‌های زیادی دارد. 
معلمان بازنشسته مشمول یا غیرمشمول رتبه‌بندی ناراضی‌اند

فتاحی (اسم مستعار)، معلم بازنشسته‌‎ای است که بدون رتبه‌بندی و به خاطر وعده اجرای قانون همسان‎‌سازی، برگه بازنشستگی را در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ امضا کرده است. او به خبرنگار دیده‌‎بان ایران می‌‎گوید: «با حقوق حداقلی، در شرایطی که باید هر ماه هزینه‌‎های درمان و چکاب را هم بدهیم، روزگار می‌‎گذرانیم.» این معلم بازنشسته، برخی روزها با خودروی شخصی‌اش مسافرکشی می‌‎کند تا شاید بتواند چرخ زندگی را بچرخاند. فتاحی می‌گوید که بعد از ۳۰ سال کار کردن و درس دادن به دانش‌‎آموزان، احساس می‎‌کند که سرش کلاه رفته است، درصورتی که در سال‎‌‌های پایانی خدمتش، منتظر فرجی در شرایط حقوقی‌‎اش با رتبه‎‌بندی بود، اما با گوش کردن به وعده دولت قبل، به نظر خودش، قافله را باخته است. 

منتظری (اسم مستعار)، بازنشسته دیگری است که بعد از ۳۵ سال معلمی، با داشتن دو مدرک لیسانس و یک فوق لیسانس، پس از اجرای طرح‌های زیاد در مدارس و حتی پس از انجام پژوهش‌‎های علمی بی‌شمار، رتبه معلمی‎‌اش ۳ تشخیص داده شده است. او به دیده‎‌‌بان ایران می‎‌‌گوید که همه نمره‌های مربوط به رتبه‌بندی‌اش بالاترین نمره یعنی ۵ بوده است، اما چون یکی از نمره‌هایش ۳ بود، کمترین رتبه برای او درنظر گرفته شد تا با وجود این که در دوره معلمی، فعالیت‌های فوق برنامه زیادی انجام داده است، بازهم همین رتبه کم به او تعلق بگیرد. 

این معلم بازنشسته می‎‌‌گوید که نمی‌‎داند رتبه‌ها با چه متر و قیاسی تعیین می‌شود، اما درباره خودش حتی میانگین هم لحاظ نشده است و در حالی که طبق قانون، قرار بود میانگین رتبه‌ها در رتبه‌بندی معلمان اعمال شود، ولی حداقل در تعیین رتبه او، کمترین نمره در نظر گرفته شده است. البته او تنها معلمی نیست که به نظر خودش، رتبه پایینی برای در نظر گرفته شده است، رتبه‎ همکاران او که بعضی از آن‌ها بیش از ۲۵ سال سابقه کار کردن هم دارند، پایین است و برای بسیاری از آن‌ها رتبه‌های ۲ یا ۳ تعیین شده است. 

منتظری به این نکته انتقاد می‌کند که رتبه برخی کارمندان آموزش و پرورش که در مدارس حضور ندارند و به صورت مستقیم با دانش‌آموزان در ارتباط نیستند، از معلم‌‎ها بالاتر در نظر گرفته شده است. او به خبرنگار ما می‌‎گوید: «در ابتدا خواستم به رتبه پایین تعیین‌شده برای خودم اعتراض کنم، اما بعد اعلام کردند که اعتراض به رتبه‌بندی می‌تواند به پایین آمدن رتبه معلمی‌ام منجر شود. بعد هم که بازنشسته شدم، عطای ارتقای رتبه را به لقایش بخشیدم و از اعتراض صرف نظر کردم.» 

تهدید وزارتخانه در دوره تصدی‌گری یوسف نوری، یعنی نخستین وزیر آموزش و پرورش دولت سیزدهم، مبنی بر این که اعتراض به رتبه‌بندی می‌تواند باعث کاهش رتبه تعیین‌شده برای معلمان شود، روی او و بسیاری از معلمان هم‌دوره‎اش جواب داد، اما پس از آن، یعنی بعد از روی کار آمدن رضامراد صحرایی که در سال پایانی دولت قبل مسئولیت آموزش و پرورش را برعهده گرفت، بسیاری از معلم‌ها اعتراض کردند؛ این بار اما اعتراض به نتیجه رسید و رتبه‌های تعیین‌شده برای معلمان به‌ویژه برای آن‌هایی که شاغل بودند، کمی تکان خورد. منتظری اما دیگر بازنشسته شده بود و اعتراضی را هم ثبت نکرده بود. 
اعتراض گسترده معلمان بازنشسته به رتبه‌بندی و همسان‌سازی

معلمان بازنشسته نیمه دوم ۱۴۰۰ به بعد، چه آن‌هایی که رتبه‌بندی مشمول حالشان شده است و چه آن‌هایی که از میزان افزایش حقوق خود بر اثر اجرای طرح‌های رتبه‌بندی معلمان و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان، ناراضی هستند، بارها به صورت میدانی اعتراض کرده‌اند. آن‌ها در هفته‌های اخیر چند مرتبه در تهران در مقابل ساختمان مجلس، نهاد ریاست جمهوری و ستاد وزارت آموزش و پرورش تجمع کرده‌اند. معلمان بازنشسته در شهرستان‌ها هم تجمع‌های مشابهی را در مقابل نهادهای دولتی برگزار کرده‌اند. صدای اعتراض آن‌ها به حدی بلند شده که به گوش مسئولان وزارتخانه، نمایندگان مجلس و حتی سخنگوی دولت هم رسیده است. 

معلمان بازنشسته در اعتراضات خود گفته‌اند که نه معوقات آن‌ها به طور کامل پرداخت شده است و نه همسان‌سازی مطابق اعداد و ارقامی که در قانون پیش‌بینی شده، به آن‌ها تخصیص داده شده است. حداقل ۴۸ هزار نفر از آن‌ها که در نیمه دوم سال ۱۴۰۰ بازنشسته شده‌اند نیز می‌گویند که رتبه‌بندی شامل حالشان نشده است. بعد از اعتراضات گسترده این دسته از معلمان، علی فرهادی، سخنگوی وزارت آموزش و پرورش به ایسنا گفت که «حدود ۱۰۰ هزار نفر از معلمان شاغل به دلایل مختلف هنوز رتبه‌بندی نشده‌اند که سامانه برای بارگذاری مدارک فعال شده است و تلاش می‌کنیم فرصت زیادی فراهم شود.» او درباره رتبه‌بندی معلمان بازنشسته هم گفته است که «رتبه‌بندی آموزش و پرورش برای بازنشستگان اجرا شده است و مبلغ حدود ۳ هزار میلیارد تومان نیز در نظر گرفته شده است.» 

هرچند که معلمان بازنشسته، این صحبت‌های سخنگوی وزارت آموزش و پرورش را حداقل درباره بازنشستگان نیمه دوم سال ۱۴۰۰ تایید نمی‌کنند، اما فرهادی درباره همسان‎‌سازی حقوق معلمان بازنشسته، آب پاکی را روی دست آن‌ها ریخته و گفته است که «همسان‌سازی حقوق معلمان بازنشسته خارج از حیطه اختیارات آموزش و پرورش است و سایر نهادها باید به آن رسیدگی کنند.» این در حالی است که اگر رتبه‌بندی این دسته از معلمان بازنشسته توسط آموزش و پرورش اجرا شود، طبق قانون باید افزایش حقوق ناشی از رتبه‌بندی روی همسان‌سازی حقوق آن‌ها اضافه شود. 
پیش‌بینی نشدن اعتبارات لازم برای اجرای قانون در دولت جدید

با توجه به اعتراضات گسترده معلمان بازنشسته، به‌ویژه بازنشستگان نیمه دوم ۱۴۰۰، به سراغ نمایندگان مجلس رفتیم. رمضان رحیمی، عضو کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، با اشاره به اعتراض معلمان بازنشسته نسبت به اجرا نشدن قانون رتبه‌بندی برای آن‌ها، به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌گوید: «طبق برنامه ششم توسعه قرار بر این بود که قانون همسان‌سازی حقوق بازنشستگان انجان شود و حقوق بازنشستگان به ۹۰ درصد حقوق شاغلین افزایش پیدا کند و پس از آن در سال‌های دیگر، حقوق‌های بازنشستگان به صورت پلکانی افزایش یابد.» 

همین بند قانونی و وعده عملی شدن آن، باعث شد تا بسیاری از بازنشستگان معلم در انتظار اجرایی شدن قانون رتبه‌‎بندی، تن به بازنشستگی دهند و این مطالبه به‌حق را از دولت، چه دولت قبل و چه دولت فعلی، داشته باشند که باید حقوق بازنشستگی آن‌ها هم براساس قانون رتبه‌بندی و هم براساس قانون همسان‌سازی، افزایش پیدا کند. اما این پس از گذشت دو تا سه سال از ابلاغ این دو قانون، هنوز آن‌ها نتوانسته‌اند طعم شیرین اجرای قانون را بچشند. البته رحیمی معتقد است که «این مشکل با اجرای قانون همسان‌‎سازی درست می‌‎شود.» 

نماینده فلاورجان در مجلس از دولت درباره پیش‌بینی نکردن اعتبارات لازم برای حل این مشکل در لایحه بودجه ۱۴۰۴ انتقاد می‌کند و می‌گوید: «اعتبارات لازم برای اجرای همسان‌سازی حقوق معلمان بازنشسته، متاسفانه در لایجه بودجه دیده نشده است. این پیشنهاد البته از طرف نمایندگان مجلس شورای مطرح شده است که این مساله حتما در بودجه لحاظ شود.» البته رحیمی تاکید می‌‎کند که مشکل همسان‌سازی نه‌تنها مربوط به معلم بازنشسته، بلکه مربوط به همه گروه‌های بازنشستگان است. به گفته او، اگر همسان‎‌‌سازی به طور کامل اجرایی شود، حقوق بازنشستگان ۵ تا ۷ میلیون تومان افزایش پیدا خواهد کرد. 

وحید کنعانی، یکی دیگر از اعضای کمسیون آموزش مجلس شورای نیز درباره مشکلات ایجادشده مربوط به رتبه‌بندی معلمان، به خبرنگار دیده‌بان ایران می‌‎گوید: «حقیقت این است که قانون رتبه‌بندی معلم‌ها با سلیقه شخصی اجرا شده است، یعنی معلوم نیست که ارزیابان با چه مقیاسی ارزیابی‌ها را انجام داده‎‌‌اند که نتیجه ارزیابی آن‌ها منجر به نارضایتی معلمان شده است.» او درباره اجرا شدن رتبه‌بندی معلمان بازنشسته و همسان‌سازی حقوق بازنشستگان هم توضیح می‌دهد که باید برنامه‌‎ریزی برای تخصیص بودجه از طرف دولت و با کمک سازمان برنامه و بودجه انجام شود. شواهد لایحه بودجه اما نشان می‌دهد که این برنامه‌ریزی انجام نشده است، زیرا حتی اعتبارات لازم برای اجرای قانون توسط دولت در بودجه سال آینده پیش‌بینی نشده است. 

در چنین شرایطی است که به نظر می‌رسد معلمان بازنشسته به‌ویژه بازنشستگان نیمه دوم ۱۴۰۰ که روی وعده رئیس دولت قبل، پیش از ابلاغ آیین‌نامه اجرایی قانون رتبه‌بندی، خود را بازنشسته کرده بودند، حالا در دولت جدید هم برای رسیدن به مطالبه قانونی خود، با چالش‌های زیادی مواجه هستند؛ دولتی که رئیس‌جمهور آن، بعد از حدود چهار ماه حضور در پاستور، به این نتیجه رسیده است که در همه زمینه‌ها ناترازی وجود دارد و دولت مجبور به قرض گرفتن از صندوق توسعه ملی برای رسیدگی به امور جاری کشور است. دولتی که وزیر اقتصاد آن می‌گوید دستش برای پرداخت یارانه اقشار کم‌درآمد تنگ است، طبیعی است که در افزایش حقوق معلمان بازنشسته طبق قوانین رتبه‌بندی و همسان‌سازی نیز مشکل داشته باشد. 

منبع: دیده‌بان ایران