نکته‌ای که در این میان وجود دارد آن‌که در تمامی این سال‌ها، جشنواره فیلم فجر، یک جشنواره تک‌بخشی بوده که مقاومت بسیاری در برابر بخش‌های جنبی نشان داده است. این مقاومت تا جایی است که حتی بخش بین‌الملل را نیز پس زده و آن را به یک رویداد مستقل حواله داده است. این رویکرد در مورد بخشی چون «نگاه نو» که مربوط به فیلم‌های اول فیلمسازان است نیز تاحدودی ساری است و اجازه نمی‌دهد که این بخش که خود زائیده بخش مسابقه و رقابتی است، هرساله، ماهیتی مستقل داشته باشد.

به ساختار جهانی یک جشنواره سینمایی نزدیک شویم

طبیعی است که وقتی جشنواره، چنین رویکردی در مورد بخش‌های مسلمی چون بین‌الملل و نگاه نو دارد، تکلیف بخش‌های جنبی چون «خارج از مسابقه»، کاملا مشخص است. در تمام ادوار جشنواره، تنها در ۹ دوره بوده که فیلم‌هایی با عنوان خارج از مسابقه نمایش داده شدند. البته که این بخش نیز هیچ‌گاه در کنداکتور رسمی جشنواره قرار نداشته و به شکلی موردی و تک‌سانس نمایش داده شده است.

فیلم «قاتل و وحشی»

این وضعیت درحالی برای جشنواره فیلم فجر تثبیت یافته که نمی‌تواند عاملی معمول برای این رویداد محسوب شود. تمام جشنواره‌های معتبر جهان، بخش خارج از مسابقه دارند و ازقضا تلاش می‌کنند تا با حضور نام‌ها و آثار برجسته، اعتبار این بخش را نزد مخاطبان، بالاتر ببرند. مثلا در جشنواره کن امسال فیلم‌های جورج میلر و کوین کاستنر در بخش خارج از مسابقه نمایش داده شدند. در ونیز نیز اتفاق مشابهی رخ داد و طی آن فیلمسازان بزرگی چون تیم برتون و کلود للوش آخرین ساخته‌شان را در این بخش نمایش دادند.

این یک اتفاق بدیهی در تمام ادوار جشنواره فیلم فجر است که فیلم‌هایی مهم که یا کارگردان بزرگی دارند یا از تیم بازیگران قدرتمندی تشکیل شده است و یا فضاسازی رسانه‌ای، نام آن اثر را برجسته کرده است، از فرصت حضور در تنها بخش جشنواره جا می‌مانند. این آثار، جو سنگینی را برای جشنواره رقم می‌زنند و در اذهان نیز احساسی منفی را نسبت به رویکرد جشنواره و مدیریت آن القا می‌کنند. در برخی ادوار نیز مشاهده شده که عوامل این آثار، اکران‌هایی خصوصی را برای اصحاب رسانه ترتیب داده‌اند تا نوعی غرض‌ورزی را دلیل عدم‌انتخاب اثرشان مطرح کنند. در برخی دوره‌ها نیز دیده شده که جشنواره جهانی فجر، پذیرای این دسته از آثار شده و آنها را نمایش داده است.

وقتی می‌توان جلوی حواشی بعدی را گرفت

مدیریت بزرگترین رویداد سینمایی کشور می‌تواند دامنه تمام این حواشی را محدود کرد. بخش خارج از مسابقه، تلاش برای نزدیکی بیشتر ساختار جشنواره فجر به جشنواره‌های معتبر جهانی است که طبیعتا هزینه چندانی نیز برای مدیریت سینمایی کشور ندارد. نه‌تنها هزینه ندارد بلکه جلوی بروز حواشی متعدد بعدی را نیز می‌گیرد. به‌عنوان مثال فیلم‌هایی چون «قاتل و وحشی»، «رکسانا»، «پیرپسر» و… که جواز حضور در جشنواره فجر را نیافتند، تا چه اندازه در طول این سال‌ها، حاشیه آفریدند و مدیریت سینمایی کشور را تحت‌الشعاع قرار دادند.

درحالی‌که می‌شد با یک اکران محدود جشنواره‌ای برای اصحاب رسانه، جلوی تمام این حواشی را گرفت. حالا به فیلم‌هایی که در جشنواره نمایش داده شدند و سپس اجازه اکران عمومی پیدا نکردند نگاهی بیندازیم تا ببینیم این آثار، هیچ حاشیه‌ای به همراه نداشتند. از «صد سال به این سال‌ها» که در سال ۸۶ ساخته شد بگیرید تا به «شیشلیک» این سال‌ها برسید.

فیلم «پیرپسر»

بنابراین کاملا منطقی است که با طراحی بخش «خارج از مسابقه» هم عطش رسانه‌ای راجع به آثار پرسروصدا مرتفع می‌شود و هم از حواشی بعدی اجتناب به عمل می‌آید. وقتی کارگردانی چون حمید نعمت‌الله به‌شکلی رسمی درخواست می‌دهد که فیلمش را در یک سانس کوچک‌ترین سالن برج میلاد نمایش دهند، عدم‌نمایش این فیلم نه‌تنها جسارت به مقام مولف بودن این کارگردان محبوب است بلکه قطعا حواشی بیشتری را طی ماه‌های آتی برای مدیریت سینمایی کشور رقم خواهد زد.

مدیریت سینمایی کشور و البته تیم مدیریت جشنواره فجر برای امسال، چند درایت خوب از خود به نمایش گذاشتند: از موجه بودن هیات انتخاب تا بازطراحی پوستر جشنواره و البته جلساتی که با کارگردانان و تهیه‌کنندگان برای استقبال از این رویداد تشکیل دادند.

قطعا یکی از این درایت‌ها می‌تواند طراحی بخش «خارج از مسابقه» و نمایش فیلم‌های مهمی باشد که طی سالیان اخیر، به هر دلیلی نتوانستند به روی پرده رفته و یا در جشنواره حضور داشته باشند. این مهم، در کنار دیگر درایت‌هایی که در این دوره، مصداق «شنیده شدن صدای مردم و دوستداران سینما» تعبیر شد، می‌تواند اقبال بالایی در فضای بیرونی داشته باشد و قطعا فرآیند اعتمادسازی که طی دوره‌های اخیر خدشه‌دار شده را با شتاب بیشتری به سامان برساند.

درواقع شکل دیگر این قضیه آن است که مدیریت سینمایی کشور لاجرم باید به این موضوع ورود کرده و فضای امن‌تر و بی‌حاشیه‌تری را برای حیات جدید سینمای ایران رقم بزند. بنابراین با تمام این داده‌های قطعی و مسلم، پازل بخش «خارج از مسابقه» کامل است و امیدواریم که تا ساعاتی دیگر، فیلم‌های این بخش نیز در کنار بخش رقابتی جشنواره اعلام شود تا سیمرغ چهل‌وسوم، با وفاق جمعی گسترده و اقبالی بالا به قاف سینمای ایران برسد.