آیا روز کاری طاقت‌فرسا و کابوس‌واری را گذرانده‌اید؟ قرار کاری شما به هم خورده است؟ نگران نباشید، فردا صبح دنیا هم جور دیگری به نظر می‌رسد. پژوهشگران در یکی از جامع‌ترین مطالعاتی که تاکنون انجام شده، نتیجه گرفته‌اند صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شویم، دنیا را روشن‌تر و دلپذیرتر احساس می‌کنیم.
بر اساس یافتههای مطالعه‌ی جدید که توسط دانشمندان کالج دانشگاهی لندن انجام شده، حال روحی افراد صبح‌ها در بهترین وضعیت خود قرار دارد، اما هرچه از روز می‌گذرد، وضعیت سلامت روان افت می‌کند و حدود نیمه‌شب، به پایین‌ترین سطح می‌رسد. البته این تغییرات فقط به ساعت روز مربوط نیست؛ بلکه روزهای هفته و فصل‌های مختلف هم بر این روند تأثیر می‌گذارند.
نتایج مطالعه همچنین نشان می‌دهد که آخر هفته‌ها نیز نوسانات احساسی بیشتر است، اما روزهای کاری از نظر روحی وضعیت پایدارتری دارند. محققان در گزارش خود نوشته‌اند: «به‌طور کلی، صبح‌ها همه‌چیز بهتر به نظر می‌رسد.»
تغییر مختص ساعت نیست، روزهای هفته و فصل‌های مختلف هم تأثیرگذارند
احساسات انسان پویا و متغیر است؛ گاهی در طی چند ساعت و گاهی نیز در بازه‌های زمانی طولانی‌تری مثل فصل‌ها، تغییر می‌کنند. اما بیشتر مطالعات پیشین فقط تغییرات بلندمدت را بررسی کرده و یا روی گروه‌های کوچکی از افراد متمرکز بوده‌اند. در پژوهش جدید، دانشمندان قصد داشتند دریابند که ساعت روز چه تأثیری روی سلامت روان، شادی، میزان رضایت از زندگی، احساس ارزشمندی و تنهایی دارد. همچنین، بررسی کردند که آیا چنین تغییراتی با روزهای هفته، فصل‌ها و یا حتی سال نیز ارتباط دارد یا خیر.
پژوهشگران در مطالعه‌ی خود از داده‌های مطالعه‌ی اجتماعی کووید ۱۹ کالج دانشگاهی لندن استفاده کردند. مطالعه از مارس ۲۰۲۰ آغاز شد و تا نوامبر ۲۰۲۱ ادامه داشت. سپس، نظارت‌های تکمیلی نیز تا مارس ۲۰۲۲ انجام شد. در این مدت، حدود ۵۰ هزار نفر شرکت‌کننده، نزدیک به یک میلیون پرسشنامه را تکمیل کردند.
سؤالات پرسشنامه‌ها، موارد زیر را شامل می‌شد:
- «در هفته‌ی گذشته، چقدر احساس شادی داشتید؟»
- «چقدر از زندگی خود رضایت داشتید؟»
- «چقدر احساس می‌کنید کارهایی که انجام می‌دهید، ارزشمند هستند؟»
برای افزایش دقت نتایج، عواملی مانند سن، وضعیت سلامتی و شغل افراد نیز در تحلیل داده‌ها در نظر گرفته شد.
بیشتر بخوانید
نتایج آزمایش نشان داد که سطح شادی، رضایت از زندگی و احساس ارزشمندی، در روزهای دوشنبه و جمعه از یکشنبه‌ها (آخر هفته) بالاتر است. همچنین، سطح شادی در سه‌شنبه‌ها نیز افزایش داشت. اما در طول هفته، تغییر و تفاوت چشمگیری در احساس تنهایی مشاهده نشد.
یکی دیگر از نکات جالب، این بود که فصل‌ها نیز نقش مهمی را در تغییر وضعیت سلامت روان ایفا می‌کنند. در مقایسه با زمستان، در سه فصل دیگر میزان افسردگی، اضطراب و تنهایی کمتر بود و در مقابل، شادی، رضایت از زندگی و احساس ارزشمندی افزایش داشت. تابستان، بهترین فصل از نظر سلامت روان بود. البته تغییرات فصلی تأثیری بر الگوی نوسانات روزانه نداشتند.
چرا صبح‌ها حال ما بهتر است؟
پژوهش جدید نوعی مطالعه‌ی مشاهده‌ای است؛ بدین معنی که نمی‌توان با قطعیت گفت علت تغییر وضعیت روحی ما چیست. پژوهشگران به نکته‌ی مهمی اشاره می‌کنند: «نتایج ممکن است تحت تأثیر این سوگیری به دست آمده باشد که افراد چه زمانی تصمیم گرفتند پرسشنامه‌ها را تکمیل کنند.» شاید افرادی که صبح‌ها حال بهتری دارند، بیشتر تمایل داشته باشند که در همان ساعات به نظرسنجی پاسخ دهند.
بیشتر بخوانید
بااین‌حال، پژوهشگران معتقدند که تغییرات روزانه در سلامت روان احتمالاً با ریتم شبانه‌روزی بدن نیز ارتباط دارد. به‌عنوان مثال، هورمون کورتیزول که در تنظیم خلق‌وخو، انگیزه و استرس نقش دارد، پس از بیداری به اوج می‌رسد و نزدیک زمان خواب به پایین‌ترین سطح خود افت می‌کند.
از سوی دیگر، تفاوت‌های میان روزهای کاری و آخر هفته‌ها نیز احتمالاً به برنامه‌ی روزانه‌ی افراد مربوط است. نوع فعالیت‌های روزهای کاری و تعطیلات آخر هفته معمولاً با یکدیگر تفاوت بسیار زیادی دارند.
پیامدهای کاربردی یافته‌ها
دکتر فیفی بو، یکی از پژوهشگران مطالعه، می‌گوید: «یافتههای ما نشان می‌دهد که وضعیت سلامت روان افراد به‌طور کلی صبح‌ها در حالت بهتری قرار دارد و در نیمه‌شب، به پایین‌ترین حد خود می‌رسد.»
دکتر بو می‌افزاید: «ما داده‌های گسترده‌ای را بررسی کردیم، تقریباً یک میلیون پاسخ از حدود ۴۹ هزار نفر در طول دو سال.» اما درعین‌حال، او تأکید دارد که الگو ممکن است بازتابی از زمانی باشد که افراد برای پاسخ دادن انتخاب کرده‌اند، نه الزاماً اثری مستقیم از ساعت روز.
به‌عنوان مثال، شاید افرادی که صبح‌ها حال بهتری دارند، بیشتر تمایل داشته باشند که در همان ساعت‌ها به نظرسنجی پاسخ دهند. اگر نتایج مطالعه در پژوهش‌های بعدی نیز تأیید شود، می‌تواند پیامدهای مهمی را در زمینه‌ی خدمات سلامت روان به همراه داشته باشد. دکتر بو پیشنهاد می‌کند که «پژوهشگران هنگام بررسی وضعیت سلامت روان، باید زمان پاسخگویی افراد را هم در نظر بگیرند.»
دکتر بو همچنین می‌گوید: «خدمات مشاوره و حمایت روانی می‌توانند ساعات کاری خود را متناسب با نیاز افراد تنظیم کنند، مثلاً با تمرکز بیشتر بر ارائه‌ی مشاوره در ساعات پایانی شب، زمانی که وضعیت روحی افراد معمولاً در پایین‌ترین سطح خود قرار دارد.»
یافتههای پژوهش در مجله BMJ Mental Health منتشر شده است.
source