ایران و آمریکا در آستانه یک آزمون بزرگ
در روز شنبه، مسقط میزبان یکی از حساس‌ترین نشست‌هاییست که از زمان آغاز به کار دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا قرار است برگزار شود. این نشست در چارچوب آن، هیئت ایران به نمایندگی عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان و استیو ویتکاف، نماینده ویژه ترامپ در امور خاورمیانه حاضر خواهند شد تا بستر را برای مذاکرات، هموار سازند. مذاکراتی که از منظر تهران محور اصلی‌اش برنامه هسته‌ای ایران است. با این حال، رسانه‌های غربی روایت‌های ادعایی دیگری دارند و می‌گویند که ترامپ به دنبال آن است تا در کنار گفت‌وگو درباره برنامه هسته‌ای ایران، فعالیت‌های موشکی و منطقه‌ای ایران را در دستور کار قرار دهد.
دو اصل که مقام‌های رسمی کشورمان آنها را خطوط قرمز خوانده و مذاکره در باب آنها را به شدت رد کرده‌اند. از همین رو، فارغ از شکل مذاکرات – باشد یا نبود آنها – گمانه‌زنی‌ها درباره ماحصل مذاکرات هیئت‌های نمایندگی ایران و آمریکا افزایش یافته است. عباس عراقچی، وزیر خارجه کشورمان یک روز پس از موضع‌گیری ترامپ در باب مذاکرات ادعایی مستقیم با تهران، یک یادداشت در نشریه واشنگتن‌پست منتشر کرد و ضمن اشاره به مذاکرات آتی ایران و آمریکا از جديت تهران برای تعامل و دستیابی به توافق نوشت، با این همه، عراقچی خاطر نشان کرد که اگر آمریکا به دنبال راه‌حل دیپلماتیک واقعی است، ما مسیری را پيش‌تر نشان داده‌ایم. اما اگر هدفش تحميل اراده از طریق فشار باشد، باید بداند: ایران در برابر زبان زور و تهدید، متحدانه و قاطعانه واکسن نشان می‌دهد. این همان موضعی است که مقام‌های رسمی کشورمان نیز پیش‌تر بر آن تاکید داشته و دارند.
در همين راستا، رسانه‌های غربی چون نیویورک تایمز به نقل از کارشناسان مدعی شده‌اند که در صورتی که ایران بر خطوط قرمز خود تاکید داشته باشد و ترامپ درصدد تحقق اهداف جاه‌طلبانه خود باشد، توافق به سادگی حاصل نخواهد شد و مذاکرات غیرمستقیم به سمت گفت‌وگوهای مستقیم تغییر جهت نخواهد داد، بالاخص آنکه زمان برای پایان دادن به پیچیدگی‌های حاکم اندک است.
نظران غربی نیز معتقدند که اصل بی‌اعتمادی تهران به واشنگتن در کنار اختلاف‌نظرهای جدي طرفین در باب محتوای آنچه قرار است درباره آن مذاکره انجام شود، معادلات را دشوارتر کرده است. با وجود اختلاف‌نظر تهران و واشنگتن در مورد اینکه این مذاکرات «مستقیم» هستند (طبق گفته ترامپ) یا «غیرمستقیم» و از طریق واسطه‌ها (طبق گفته ایران)، اهمیت این موضوع به‌ویژه با حضور چهره‌های کليدي كمتر از ساير مقوله‌هايی است که بر فرآیند مذاکرات حاکم است. به نوشته نشریه لوموند فرانسه، آنچه در این میان اهمیت دارد این است که این تلاش‌ها به همان اندازه که یک فرصت است، یک آزمون نیز قلمداد می‌شود؛ آزمونی برای سنجش آمادگی دو طرف برای گفت‌وگوهای جدي درباره محدودسازي برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌ها و فشار حداکثری ترامپ عليه تهران. به ادعای این نشریه، حتی اگر رويارويی ادعایی نیز در کار نباشد، فضاي گفت‌وگو محدود است. مقام‌های اروپایی و تحليلگران مدعی‌اند که تا پايان ماه جولاي، اروپا بايد مشخص کند که آیا قصد دارد تحریم‌های سازمان ملل عليه ایران را دوباره اعمال کند یا خیر. فرصت اعمال مجدد این تحریم‌ها – که در چارچوب توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ لغو شده بودند – در ۱۸ اكتبر به پايان می‌رسد. اگر فشارها ادامه یابد و همزمان تحریم‌های سازمان ملل نیز بازگردانده شوند (ماشه فعال شود)، ایران تاکید کرده که ممکن است از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) خارج شود. در صورت وقوع چنین سناریوی محتملی، طبیعتا جهان بالاخص منطقه در آستانه تصاعد بحران قرار خواهد گرفت، چراکه بستر برای تحرکات اسرائیل که امروز به واسطه از سرگيري رايزني‌ها ميان ايران و امريكا دست خالي است، هموار خواهد شد.
آیا مذاکرات غيرمستقيم در عمان سرآغاز رايزني‌هاي مستقيم خواهد شد؟