شلمچه، نقطه کانونی جنگ تحمیلی در غرب خرمشهر، نقطه ای که یکی از مهم ترین محورهای هجوم اولیه ارتش عراق در شهریور ۱۳۵۹ به ایران بود. این منطقه شاهد بسیاری از عملیات های جنگ تحمیلی بود، از جمله عملیات بیت‌المقدس، رمضان، کربلای ۴، کربلای ۵، کربلای ۸ و بیت‌المقدس ۷. نبرد کربلای ۵ در دی ماه ۱۳۶۵ سخت ترین عملیات دوران دفاع مقدس از جایگاه ویژه ای برخوردار است.
با حضور رهبر انقلاب در ۸ مهر ماه ۱۳۷۸ در مشهدِ شهیدان، به دستور ایشان یادمان شهدای شلمچه طراحی و اجرا گردید. این یادمان به همت آستان قدس رضوی ساخته شده است. در یادمان شهدای شلمچه، پیکر هشت شهید گمنام در بخش مرکزی این یادمان به خاک سپرده شده است که زیارتگاه زائران بسیاری از راهیان نور، مسافران کربلا و دیگر مسافران است.
پاسگاه مرزی شلمچه که در روز اول جنگ به تصرف دشمن درآمد در جنوب این یادمان و در کنار گمرک مرزی واقع شده است. با ایجاد منطقه آزاد تجاری-صنعتی اروند، آثار ملی دفاع مقدس در این منطقه دستخوش تغییراتی گردیده است.
شلمچه تندیس زیبای عشق، شلمچه شهر شهود و شهادت، شلمچه مثنوی بلندایثار و فرودگاه عشق و عروجگاه دل است. شلمچه سرزمینی است که ملائک در آن سجده می کنند و برای بوسه زدن بر خاکش از هم سبقت میگیرند.
ازلحاظ تاریخی، شلمچه منطقه‌ای مرزی در منتهی الیه غرب خرمشهر است که مرز میان ایران و عراق و نزدیکترین نقطه مرزی به شهر بصره در کشور عراق است. یکی از محورهای هجوم دشمن به خرمشهر در ۱۳۵۹/۶/۳۱ شلمچه بود.
در عملیات بیت المقدس اگرچه خرمشهر آزاد شد ولی با توجه اهمیت نظامی شلمچه، دشمن به سختی از آن دفاع کرد و آنرا در اشغال خود نگه داشت و پس از آن موانع، استحکامات و رده های دفاعی متعددی در این منطقه ایجاد کرد.
زرمندگان اسلام با اجرای عملیات کربلای ۵ در دی ماه ۱۳۶۵، این مواضع را درهم شکستند و شلمچه را آزاد کردند. دشمن موانع وسیعی به شکل “ن” ساخت که دهانه باز آنها به عرض سیصد متر به طرف ایران قرار داشت. ارتفاع این موانع، به هفت متر می رسید. ساخت این نونی ها کار را برای ما دشوار ساخته بود. تسلطی که عراق از اطراف این گودال به رزمنده‌های ایرانی داشت، امکان هر تحرکی را از آنها می گرفت و ما برای فتح هر یک از این موانع، شهدای بسیاری را تقدیم کردیم؛ اما بالاخره ایمان و اراده رزمندگان از سد تمامی موانع گذشت.
در حال حاضر در شلمچه،نمونه هایی از یادمان هایی موجود در این منطقه که مانند محوطه مین خنثی نشده،تنک های به گل نشسته، کلاه و قمقمه های سوراخ شده و نخل های بی سر محلق گذاشته شده را می توان دید.
در این منطقه لوکیشن های مختلفی وجود دارد از جمله لوکیشن پاسگاه پلیس راه خرمشهر – اهواز است که نیروهای عراقی از این محدوده وارد شهر شدند و شهر خرمشهر را از ما گرفتند و پس از ۳۵ روز دفاع مردم وارد شهر شدند. ساحتمان بعدی مدرسه دریابد رسایی است که مقر اولیه بچه های خرمشهر بود که بواسطه ستون پنجم لو رفت و عراقی ها با توپخانه خود آنجا را زدند و بچه را از بین بردند. که حتی تا امروز نام آن شهدا شناخته نشده است.
در این رزمایش بمب گذاری بازارچه خرمشهر نیز به نمایش در می آید. مسجد جامع خرمشهر، مدرسه حمدالله پیروز به عنوان نماد ۳۶ هزار دانش آمور شهید بهبان خوزستان که مورد اصابت خمپاره های دشمن واقع شد، بیمارستان آرین آبادان که بهداری رزمی به واسطه همت مردم رقم خورد و ساختمان دوکوهه به عنوان نماد حضور ملت ایران که در جای جای این سرزمین به خرمشهر آمدند و برای آزادی ناموس کشور بپا خواستند از دیگر اوکیشن هایی است که در این رزمایش به نمایش گذاشته می شود.
در این رزمایش همچنین آبراهی در وسط این لوکیشن قرار دارد که نماد والفجر ۸ بزرگترین عملیات نظامی قرن است. مدیر راهیان نور سازمان اردویی و گردشگری بسیج گفت: در هیچ کجای دنیا یگان مسلحی وجود نداشته است که از رودخانه مشابه اروند عبور کند.
از دیگر لوکیشن هایی که در این رزمایش به نمایش گذاشته شده است، مجاهدت شهید فهمیده نوجوان ۱۳ ساله ای است که به عشق امام خمینی به استقبال هیولای اهنین ۶۷ هزار کیلویی می رود.
این منطقه می تواند یک الهامدهی برای مهندسی توافقات شود. با غور بیشتر در تجربه های جهانی در زمینه های مواجهه با جنگ های شهری وEngineering win-win solutions between opposing forces ، می توانند تجارب ارزشمندی را در این زمینه به دست آورد.