شدیدترین چالش‌های پرتوکاران در ایران از قرنicalsنه در ایران فرار درگاه‌است است که با حضور متقاضیان و مراکز شده پرتوهای ایکس و دیگر تابش‌های پزشکی از جمله ابزارهای مهم در تشخیص بیماری‌ها محسوب می‌شوند، اما استفاده نادرست از آنها می‌تواند به سلامت بیماران و کارکنان آسیب برساند. این مساله، اهمیت رعایت اصول ایمنی و حفاظت پرتوی را بیش از پیش روشن می‌کند. پژوهشی جدید، وضعیت آگاهی و عملکرد پرتوکاران ایرانی را بررسی کرده و نشان داده است که در بسیاری از مراکز پزشکی، اصول حفاظتی به درستی رعایت نمی‌شود.
به گزارش ایسنا، بیش از یک قرن از کشف پرتوهای ایکس می‌گذرد و با وجود هشدارهای فراوان درباره اثرات زیان‌بار آن، همچنان در پزشکی کاربرد گسترده‌ای دارد. این اشعه در تشخیص بسیاری از بیماری‌ها از جمله شکستگی‌ها، تومورها و مشکلات داخلی بدن نقش حیاتی دارد، اما در صورت عدم رعایت اصول ایمنی، می‌تواند خطراتی مانند افزایش احتمال سرطان و آسیب‌های ژنتیکی ایجاد کند. به همین دلیل، در سراسر جهان مقرراتی برای کاهش اثرات زیان‌بار این پرتوها تدوین شده است. اصولی مانند کاهش زمان تابش، استفاده از تجهیزات حفاظتی و تعیین میزان دوز مجاز برای بیماران و کارکنان، از جمله استانداردهایی است که در مراکز پزشکی باید رعایت شود.
در کشورهای توسعه‌یافته، کارکنان بخش‌های تصویربرداری پزشکی آموزش‌های مستمری در زمینه حفاظت پرتوی دریافت می‌کنند و عملکرد آنها تحت نظارت دقیق قرار دارد. اما در برخی کشورها، این اصول کمتر مورد توجه قرار می‌گیرد. در ایران، با افزایش تعداد مراکز تصویربرداری، میزان قرارگیری در معرض تابش‌های پزشکی نیز بالا رفته است، اما این افزایش با آموزش‌های مناسب و رعایت دقیق اصول ایمنی همراه نبوده است. این مساله نگرانی‌هایی را در خصوص سلامت بیماران و کارکنان این مراکز ایجاد کرده است.
در همین راستا، مسعود جباری، استادیار دانشگاه علوم پزشکی بیرجند، به همراه دو پژوهشگر دیگر از همین دانشگاه، مطالعه‌ای را برای ارزیابی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد پرتوکاران نسبت به رعایت اصول حفاظت پرتوی در ایران انجام داده‌اند. هدف این پژوهش، بررسی سطح دانش پرتوکاران در مورد استفاده ایمن از تجهیزات پرتوی و رعایت استانداردهای حفاظتی بوده است.
برای انجام این مطالعه، پژوهشگران از روش توزیع پرسشنامه استفاده کردند. این پرسشنامه در ۵۲ شهر ایران توزیع شد و اطلاعات ۸۴۷ پرتوکار جمع‌آوری شد. پس از بررسی داده‌ها، اطلاعات ۵۳۱ نفر که پرسشنامه را به‌طور کامل تکمیل کرده بودند، در تحلیل نهایی مورد استفاده قرار گرفت. داده‌های به‌دست‌آمده با استفاده از روش‌های آماری و نرم‌افزاری تجزیه و تحلیل شدند تا میزان آگاهی، نگرش و عملکرد پرتوکاران نسبت به اصول حفاظت پرتوی مشخص شود.
نتایج این پژوهش نشان دادند که سطح آگاهی پرتوکاران در مورد حفاظت پرتوی در حد متوسط است و میانگین امتیاز آن حدود ۶۰ از ۱۰۰ بوده است. همچنین نگرش آنها نسبت به اهمیت رعایت اصول ایمنی، نمره‌ای نزدیک به ۷۰ از ۱۰۰ را به خود اختصاص داده است. با این حال، عملکرد آنها در رعایت این اصول ضعیف ارزیابی شده و نمره ۵۴ از ۱۰۰ را دریافت کرده است. نکته جالب توجه این است که گذراندن دوره‌های بازآموزی تأثیر معناداری بر میزان آگاهی پرتوکاران نداشته است که این موضوع نشان‌دهنده ضعف در کیفیت این دوره‌ها یا عدم تأثیرگذاری آنها در عمل است.
پژوهش همچنین نشان داد که بسیاری از پرتوکاران اطلاعات کافی در مورد اصول پایه‌ای حفاظت پرتوی ندارند. برای مثال، تنها حدود ۶۹ درصداز آنها با اصل کاهش دوز پرتوی (ALARA) آشنا بودند، در حالی که این اصل یکی از مهم‌ترین موارد در کاهش خطرات اشعه محسوب می‌شود. همچنین کمترین میزان آگاهی مربوط به شناخت اندام‌های حساس به تابش و میزان حساسیت آنها بود که می‌تواند منجر به عدم رعایت اصول ایمنی در تصویربرداری از این نواحی شود.
عدم استفاده از تجهیزات حفاظتی مانند شیلد تیروئید و شیلد گناد از دیگر مشکلات مهمی بود که در این پژوهش به آن اشاره شد. این تجهیزات برای کاهش اثرات تابش روی اندام‌های حساس طراحی شده‌اند، اما در بسیاری از مراکز تصویربرداری ایران به درستی استفاده نمی‌شوند. یکی از دلایل این موضوع، نبود آگاهی کافی در میان پرتوکاران و همچنین مشکلات اجرایی و مدیریتی در این مراکز است. پژوهشگران تأکید کرده‌اند که نبود یک سیستم نظارتی قوی باعث شده است که برخی از رویه‌های نادرست به‌عنوان استاندارد پذیرفته شوند و ادامه یابند.
با توجه به یافته‌های این مطالعه، محققان بر ضرورت بهبود آموزش‌های تخصصی، اجرای نظارت‌های دقیق‌تر و طراحی سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای پرتوکاران تأکید کرده‌اند. اگر این اقدامات انجام نشود، با افزایش روزافزون روش‌های تصویربرداری پزشکی، خطرات ناشی از قرارگیری غیرضروری در معرض تابش‌های پزشکی نیز بیشتر خواهد شد. این امر می‌تواند در درازمدت باعث افزایش موارد ابتلا به بیماری‌های مرتبط با تابش‌های یونیزان مانند سرطان شود.
این پژوهش در دوماهنامه علمی «پیاورد سلامت» منتشر شده است که وابسته به دانشگاه علوم پزشکی تهران است. انتشار این یافته‌ها نشان می‌دهد که توجه به اصول ایمنی در تصویربرداری پزشکی، نیازمند اصلاحات جدی در نظام آموزشی و نظارتی کشور است.
به‌طور کلی، این پژوهش نشان می‌دهد که پرتوکاران در ایران نیاز به آموزش‌های تخصصی و دقیق‌تری در مورد حفاظت پرتوی دارند. همچنین لازم است که نظارت‌های دقیق‌تر در مراکز تصویربرداری انجام شود و سیاست‌های تشویقی و تنبیهی برای پرتوکاران طراحی شود تا آنها را به رعایت اصول ایمنی و حفاظت پرتوی مکلف کند. این اقدامات می‌تواند به بهبود سطح دانش پرتوکاران، بهبود عملکرد آنها در رعایت اصول ایمنی و کاهش خطرات ناشی از قرارگیری در معرض تابش‌های پزشکی کمک کند.
دیگران را ترغیب کنید تا با مشارکت در آموزش‌های حفاظت پرتوی و رعایت اصول ایمنی، به gópاندهی به دبی.resp.prototype بکشند.