شانگهای ۲۰۲۵؛ سرزمین آرزوهای ممنوعه
در سال جاری، مردم ایران را باید به دو دسته تقسیم کرد: طرفداران و مخالفان خودروهای چینی. هرکسی که اندکی انصاف داشته باشد، پس از دیدن نمایشگاه شانگهای امسال حق را به هر دو گروه می‌دهد. اما نه از جهت انصاف در نظر، بلکه از جهت ضعف عملکرد برخی مسئولان و از سوی دیگر بی‌خبری آحاد مردم.
صنعت خودروسازی چین، خود به تنهایی می‌تواند با افزایش و کاهش میزان تولید خود، به‌ویژه در خودروهای برقی، تعادل را در بازار خودروی جهان برهم بزند. اما این صنعت یک مزیت بزرگ‌تر نیز دارد: بازار مصرفی داخلی خود. امروز، اکثر خودروسازان دنیا که به واسطه تولیدات چین کوچک یا اجماع شدند، تنها با امید فروش در چین زنده هستند.
فارغ از اینکه چین امروز در چه جایگاهی ایستاده و فاصله چین با کشور ما غیرقابل وصف و تصور است، تنها با پیگیری محصولات خودروسازانی که محصولات آنها امروزه در بازار ایران نیز مونتاژ می‌شود و در خیابان‌های تهران نیز به راحتی قابل رؤیت هستند، سؤال بزرگی برای افرادی که پیرو اخبار این نمایشگاه هستند به وجود می‌آید. چرا خودروهایی که در نمایشگاه می‌بینیم از نظر کیفیت و آپشن با نمونه‌های موجود در ایران هر ساله تفاوت دارند؟ و سؤال بزرگ‌تر و دردناک‌تر این است که چرا با وجود اینکه این خودروها در ایران مونتاژ می‌شوند، از قیمت جهانی آنها هم بسیار گران‌تر، یعنی گاهی تا حدود دو برابر قیمت جهانی، به ما عرضه می‌شود؟
پاسخ سؤال اول را شاید بتوان امسال به دلیل خصوصی‌شدن ایران‌خودرو از مسئولان این شرکت گرفت. پس از سال‌ها، مدیران این شرکت با عقد قرارداد با شرکای قدرتمندی که محصولات به‌روز، جذاب و مهم‌تر از همه ایمن در کلاس جهانی تولید می‌کنند، عقد قرارداد انجام داده‌اند و خودروهایی که امسال در نمایشگاه حضور دارند قرار است تا به شکل رسمی توسط این شرکت وارد خطوط تولید یا سبد واردات این شرکت و سپس بازار ایران شوند. برای مثال، یکی از جذاب‌ترین این محصولات خودروی جتور T2 است که نسخه چینی لندروور دیفندر محسوب می‌شود.
اما در مورد قیمت نهایی این خودرو که توسط ایران‌خودرو عرضه می‌شود و اختلاف آن با قیمت جهانی، نمی‌توان هیچ‌گونه عددی را در نظر گرفت. این موضوع خود سؤال دوم افکار عمومی است! برای پاسخ به این سؤال که چرا قیمت تمام خودروهای موجود در خاک ایران از داخلی و مونتاژی و وارداتی تا این حد با تمام کره خاکی متفاوت است، باید به اندازه سال‌ها کتاب نوشت. اما می‌توان خیلی ساده‌تر و در چند کلمه هم جواب داد: دلایلی مانند سال‌ها انحصار، تحریم‌ها، عدم وجود خودروسازان مطرح دنیا، تورم و نوسانات ارزی و شاید بهترین جواب در نهایت یک کلمه باشد: سوءمدیریت.
در رابطه با وضعیت قیمت خودروهای مونتاژی، باید از چند نهاد و فرد حقوقی ریشه‌های این موضوع و وضعیت را جویا شد. البته قبل از آن باید به چند موضوع دقت کرد: مونتاژ هر کالایی در هر کشور چند علت دارد؛ مانند ایجاد شغل، انتقال تکنولوژی، پرورش نیروی کار ماهر و در نهایت ارزان‌تر تمام شدن قیمت نهایی کالا. حال در ایران قیمت خودروهایی که مونتاژ می‌شوند از قیمت همان خودرو در نسخه وارداتی آنها در برخی موارد از ۹۰۰ تا یک میلیارد تومان گران‌تر است. سؤالی که اینجا مطرح می‌شود این است که به واقع چه نهادهایی مسبب این وضعیت هستند؟
قطعا اولین دلیل اینکه این خودروها با این قیمت به فروش می‌رسند، وجود نداشتن پدیده‌ای به نام بازار آزاد، حداقل در بازار خودروی ایران است. چراکه در بازار آزاد، محصولی که قیمتش با ارزشش یا خواست مردم تطابق نداشته باشد، بدون نیاز به هیچ نظارت یا پشتیبانی، به شکل خودکار از صحنه حذف می‌شود. اما از سوی دیگر، حاکمیت و دولت که خود اصلی‌ترین مسبب کمبود ۱۰ تا ۱۵ میلیونی خودرو در کشور است، نمی‌تواند امروز جلوی مونتاژکاران را بگیرد، چراکه اگر آنها نیز از چرخه تولید به کنار بروند، این بحران به مراتب سنگین‌تر خواهد شد.
در نهایت می‌توان گفت اصلی‌ترین و کارگشاترین راه‌حل حاکمیت برای حل معضل واردات خودرو، برداشتن تعرفه‌های واردات خودرو یا نهایتا اعمال یک تعرفه ۱۰ درصدی است تا بازار یک‌بار هم که شده برای یک بازه ۱۰ ساله به ثبات برسد. در چنین شرایطی، شاید در نگاه اول تولیدکنندگان و مونتاژکاران با بحران روبه‌رو شوند اما تولیدکنندگان واقعی، به‌ویژه در ایران، بارها طی دهه‌های اخیر نشان داده‌اند که در بازار آزاد besser می‌توان فعالیت کرد.
وضعیت فعلی خودرو در کشور شاید به ظاهر آرام باشد اما این سکوت به هیچ‌وجه ناشی از رضایت نیست، بلکه ناشی از رکود و عدم وجود قدرت خرید مردم است که می‌توان این وضعیت را به آتش زیر خاکستر تشبیه کرد. در نهایت باید گفت خودروهای چینی باید در ایران حضور داشته باشند اما نه با این وضعیت، بلکه با رقابت آزاد و کیفیت سطح ۱ و همچنین قیمت جهانی. آنگاه قطعا این خودروها نیز طرفداران بسیاری دارند، چراکه در جهان توانسته‌اند بازار را در دست بگیرند اما نه با چنین شرایطی.