عصر ایران: مذاکرات ایران و آمریکا با شدت داغ‌تری به سر می‌برد و دو طرف تلاش می‌کنند با اعتمادسازی، گام‌های توافق در سال ۲۰۲۵ بزنند. اما این فرایند ساده نخواهد بود، زیرا بی‌اعتمادی‌های انباشته‌شده از گذشته، به ویژه قبل از انقلاب، چالش‌های زیادی را برای دو طرف ایجاد کرده است.
عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران، در گفت‌وگو با الجزیره تأکید کرده که جلب اعتماد ایران کار آسانی نیست. او گفته که دلیل اینکار، اقدامات آمریکا است که باعث مسدود شدن پول‌های ایران در کشورهای مختلف شده است. او همچنین گفته که ایران به تعهدات خود عمل کرده، اما دولت آمریکا برخلاف تعهداتش عمل کرده و باید گام‌های مطمئنی برای افزایش اعتماد بردارد.
یکی از موضوعاتی که می‌تواند محل بحث باشد و از سوی ایران خواسته شود طرف آمریکایی برای اعتمادسازی به آن عمل کند، آزادسازی منابع بلوکه‌شده ایران در خارج است. شوربختانه آمار رسمی و دقیقی از حجم منابع بلوکه‌شده ایران در خارج وجود ندارد. اما در این گزارش، با بررسی اخبار، اظهارات مسئولان دولتی و کارشناسان، این موضوع مورد بحث قرار گرفته است.
پول بلوکه‌شده ایران چقدر است؟
در دوران قبل از انقلاب اسلامی، تخمین‌های مختلفی برای حجم دارایی‌های ایران در خارج وجود داشت. در سال ۱۹۷۹، پس از گروگان‌گیری دیپلمات‌های آمریکایی، دارایی‌های ایران به دستور جیمی کارتر بلوکه شد و ایالات متحده روابط اقتصادی و دیپلماتیک خود با ایران را قطع کرد. همچنین کارتر واردات نفت از ایران را ممنوع و حدود ۱۱ میلیارد دلار از دارایی‌های ایران را مسدود کرد.
در سال ۱۳۵۹، با میانجیگری الجزایر، توافقی برای بازگشت دارایی‌های ایران به امضا رسید، اما این توافق هرگز عملی نشد. آمار دقیقی از وجوه نقدی ایران در بانک‌های آمریکایی در زمان انقلاب وجود ندارد، اما برخی برآوردها نشان می‌دهد دارایی‌های مسدود شده بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار بوده است. همچنین گفته می‌شود حدود ۸ میلیارد دلار از این وجوه به ایران بازگردانده شد.
در سال ۱۳۹۴، نادر حبیبی، استاد اقتصاد در مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه برندایس آمریکا، در مقاله‌ای مدعی شد ارزش تمام دارایی‌های مسدود شده ایران از سال ۱۹۷۹ به احتمال زیاد بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار است. او همچنین گفت که دارایی‌هایی که پس از توافق برجام آزاد خواهند شد، دارایی‌هایی هستند که اخیراً به دلیل برنامه هسته‌ای ایران مسدود شده‌اند.
گزارش‌های مختلف نشان می‌دهد که تا قبل از امضای برجام، اعداد مختلفی برای پول‌های بلوکه‌شده ایران اعلام شده است. در گزارش‌های پس از برجام آمده است که از زمان امضای برجام تا زمان خروج دونالد ترامپ از برجام، چیزی حدود ۴۰ میلیارد دلار از منابع بلوکه‌شده ایران آزاد شده است. یکی از این گزارش‌ها، گزارش بانک جهانی در مرداد ۱۳۹۵ است.
در این گزارش آمده است که در مدت حدود هشت ماه پس از اجرای برجام، ایران به ۳۰ میلیارد دلار از دارایی‌های مسدود شده‌اش در بانک‌های بیرون این کشور دست پیدا کرده است. در گزارش‌های دیگری نیز اعداد دیگری آمده و رسانه‌ها مدعی هستند که مجموع منابع آزاد شده ایران در پسابرجام حدود ۴۰ میلیارد دلار بوده است.
وللی الله سیف، رئیس وقت کل بانک مرکزی، در سال ۱۳۹۴ رقم دارایی‌های توقیف‌شده ایران را ۲۹ میلیardi دلار عنوان کرد. اما غلامعلی کامیاب، معاون ارزی بانک مرکزی، اظهار داشت که این رقم فقط شامل دارایی‌های بانک مرکزی است و دارایی‌های دولت ایران نیز باید آزاد شوند.
در سال ۱۴۰۲، کشش دارایی‌های بلوکه شده ایران از کشورهای مختلف ادامه یافت. با آزاد شدن ۷ میلیارد دلار از دارایی‌های بلوکه شده ایران در کره جنوبی، ایران توانست این پول را به قطر بفرستد تا بتواند از آن برای خریدهای غیرتحریمی و انسان‌دوستانه استفاده کند. اما پس از اتفاقات هفت اکتبر، توافقی برای قطع دسترسی ایران به این پول در بانک‌های قطری صورت گرفت.
صندوق بین‌المللی پول نیز در گزارشی در سال ۱۴۰۱، ارزش اموال مسدود شده ایران را تا پایان آوریل ۲۰۲۰ حدود ۱۱۵ میلیارد دلار تخمین زد. بخشی از این دارایی‌ها شامل اموال نقدی ناشی از فروش نفت و گاز است، اما بخش قابل توجهی نیز غیرنقدی‌اند و شامل سهام شرکت‌های آمریکایی و اروپایی خریداری شده قبل از انقلاب اسلامی می‌شود.
آیا با برجام همه اموال ایران آزاد شد؟
گرچه آمار دقیقی از وجوه نقدی ایران در بانک‌های آمریکایی در زمان انقلاب وجود ندارد، اما برخی برآوردها نشان می‌دهد دارایی‌های مسدود شده بین ۱۰ تا ۱۲ میلیارد دلار بوده است. همچنین گفته می‌شود حدود ۸ میلیارد دلار از این وجوه به ایران بازگردانده شد.
اما در سال ۱۴۰۲، یک روایت آماری جدید در بیانیه‌ای از کشش ایران برندایس اعلام شد. از آنجایی که این بیان مزایا به اندازه ای نداشت تا آنچه که توافق‌های ربمانکی همه افراد را متقاعد کرد که ایران را تأیید کنند، این رقم ممکن است حداکثر ۱۳ میلیارد دلار را به خود اختصاص دهد.
در سال ۲۰۲۱، سرویس تحقیقات کنگره آمریکا این رقم را بین ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیارد دلار اعلام کرد. همچنین، الن دوهان، گزارشگر ویژه شورای حقوق بشر در سال ۲۰۲۲ از بلوکه شدن ۱۰۰ تا ۱۳۰ میلیارد دلار از اموال ایران خبر داد.
کاریکاتور “چاره ی معضل پول بلوکه ایران”
تمام این‌ها درحالی است که از سال ۱۹۷۹ تاکنون، تحریم‌های آمریکا و مسدودسازی دارایی‌های ایران وجود داشته است. آنها همچنین می‌گویند که بهتر است دولت ایران کمی بیشتر به انرژی مشابه قبل از انقلاب فکر کند، به چیزی که در برجام گفتیم انجام دادند.
اما تامین یک SUCH یک CAS ممکن است بر اساس وابستگی به خویشاوندان خود توسط مجلس نائیرو خارج شد.