درک جامع‌تری از وضعیت نگهداری و مرمت آثار تاریخی در ایران، نیازمند بازنگری در مفاهیم و شیوه‌های مرمت است. عباس تشکری، معمار و مرمتگر آثار تاریخی و استاد دانشگاه، در این مورد اظهار کرد: پیش از آغاز بحث اصلی، تعریفی از مفهوم “مرمت” ارائه شده است. مرمت، گستره‌ای از اقدامات مداخله‌ای در بناهای تاریخی را دربرمی‌گیرد که بسته به نوع و میزان مداخله، با عناوین مختلفی شناخته می‌شود. کم‌ترین میزان مداخله در یک اثر، حفاظت نام دارد و بیشترین آن، بازسازی تلقی می‌شود.
وی گفت: متأسفانه در سال‌های اخیر دلایل متعددی باعث شده است تا روند شکل‌گیری مرمت اصولی، رنگ ببازد. یکی از مهم‌ترین این دلایل، ورود افراد غیرمتخصص به حوزه مرمت است. برخی افراد حتی با عنوان “مرمتگر” به این حرفه مشغول می‌شوند، با این نیت که به حق و ذره‌اي وصول کنند نه اینکه به خدمت باشد.
تشکری افزود: اگر انتخاب مرمتگران علمی، آگاهانه و دقیق انجام شود و پروژه‌ها و خدمات در چارچوبی تعریف‌شده و شفاف صورت گیرد، خروجی مرمت نیز باکیفیت‌تر خواهد بود. او عنوان کرد: مرمت، جایی برای مصلحت‌اندیشی ندارد. مصلحت‌اندیشی نه‌تنها در حوزه مرمت جایز نیست، بلکه آسیبی جدی به میراث نسل‌های آینده محسوب می‌شود.
وی ادامه داد: مفاهیم اصیل و اصولی در حوزه مرمت، به حاشیه رانده شده‌اند. ورود نگاه پیمانکاری به حوزه مرمت، کلیدواژه‌ها و مفاهیم اصلی را کمرنگ کرده است. ارجاع صحیح و کارآمد به متخصصان، نشان‌دهنده‌ی توجه به ارزش معنوی و اعتباری این عرصه است.
تشکری افزود: در بحث حفاظت، باید به دو نوع حفاظت توجه داشت، یکی حفاظت فیزیکی که وظیفه‌ی آن بر عهده‌ی یگان حفاظت میراث است و دیگری حفاظت تخصصی و فنی که در حوزه مرمت جای می‌گیرد. وی یادآور شد: مرمت‌گری برسبیت، یکی از مهم‌ترین دلایل افت کیفیت مرمت در سال‌های اخیر است. توجه به برسبیت در گفتگوی تشکری باخبرآنلاین نقش مهمی در این مورد دارد.
وی افزود: یکی از مسائل که مغفول مانده، نقش تجربه زیسته در سناریوهای مرمتی است. نمی‌شود صرفاً به اصول مهندسی و تکنیکی بسنده کرد. آشنایی با اصول خشت‌زنی و طاق‌زنی ضروری است اما مهم‌تر از آن، شناخت رویکرد مرمتی در بستر تاریخی و اجتماعی بناست. باید با شور و شوق، با ذوق و درک عمیق از زیبایی‌ها، به تک‌تک بناهای تاریخی نگاه کنیم و بفهمیم که چرا آن‌ها شایسته حفاظت‌اند.
تشکری افزود: واگذاری پروژه‌های مرمتی باید بر اساس ارزیابی‌های دقیق فنی و تخصصی باشد. باید فرآیندهای نظارت دقیق، ارزیابی‌های علمی و بررسی‌های میدانی در تمام مراحل کار وجود داشته باشد. بسیاری از مرمت‌هایی که امروزه با عنوان “اصولی” انجام می‌شود، فاقد پشتوانه مطالعاتی‌اند. گاه حتی مطالعات مرمتی پیش از اجرای پروژه‌ها صورت نمی‌گیرد و تنها با استناد به تجربه یا برداشت شخصی، طرح مرمت اجرا می‌شود.
او تاکید کرد: به‌نظر من، در حوزه مرمت، هر استادکاری که صرفاً توانایی دیوارچینی داشته باشد، الزاماً استادکار خوبی محسوب نمی‌شود. اما در مقابل، استاد کارهایی داریم که با وجود سن بالا، هنوز هم با همان دقت و عشق سابق کار می‌کنند.
تشکری افزود: باید تعامل و پیوند میان دانشگاه‌ها و بدنه حرفه‌ای مرمت تقویت شود. اساتید دانشگاه باید در جریان فعالیت‌های میدانی، پژوهش‌ها، ژورنال‌ها و کنشگری‌های حوزه میراث فرهنگی باشند. این مراودات، مثل آخرین اخبار مربوط به وضعیت بناهای تاریخی یا دستاوردهای مرمتی، برای تدریس و پژوهش بسیار ضروری است.
وی افزود: متأسفانه امروز این نهادها صرفاً به انجام برخی مطالعات ساده محدود شده‌اند که آن هم جای نقد جدی دارد. هرقدر آموزش، پژوهش، تعامل دانشگاه و بدنه اجرایی، ساختار واگذاری پروژه‌ها، و ارزیابی‌ها دقیق‌تر و منسجم‌تر باشند، نتیجه بهتری در حوزه مرمت حاصل خواهد شد.