به روایت مگر بازی‌های ویدئویی فقط یک سرگرمی برای نوجوانان است؟ این سوال شاید به ابتدایی به نظر برسد، اما همان‌طور که در آیین‌نامه می‌توانیم ببینیم، بسیاری از نوجوانان ایرانی دست‌به‌هاتمام از این بازی‌ها استفاده می‌کنند. این رویداد نه فقط تنها مختص ایران است و بلکه به یک پدیده عام کیسته، چون در دیگر کشورها نیز منازل وامینی سرغرف شده است.
ورود آسان نوجوانان به فضا و بازی‌ها با موبایل باعث شده است که بسیاری از دوستی‌های آن‌ها در فضای بازی شکل بگیرد و خبری از دوستی‌های سنتی کوچه و خیابان نباشد. این مسئله به حاشیه‌های زندگی نوجوانان دنیا می‌آورد.
فضای دیجیتال نه‌تنها فقط یک سرگرمی نیست بلکه به یک بخش جدی زندگی آن‌ها تبدیل شده است. در کنار جنبه‌های اجتماعی، زندگی دیجیتال بر الگوهای رفتاری، سبک زندگی و مسیرهای آینده نوجوانان تأثیر می‌گذارد. در این سطح متوجه می‌شویم که بازی‌های ویدئویی و دیگر بسترهای دیجیتال نه‌تنها فقط اوقات فراغت نوجوانان را پر کرده‌اند بلکه وارد حیطه‌های مثل آموزش و درآمدزایی هم شده‌اند. نوجوانان با مفاهیمی چون هویت دیجیتال، قهرمان‌سازی، یادگیری غیررسمی و کسب درآمد از راه‌های خلاقانه آشنا می‌شوند. پیشرفت فوری و پیچیدگی این فضا را باعث شده است که پژوهشگران در مورد نقش واقعی این فضاها در زندگی نوجوان امروز مطالعه کنند. این نقش به سطح تفریح فراتر رفته و به شکلی جدی، مسیرهای یادگیری و اقتصادی آن‌ها را بازتعریف می‌کند.
در همین راستا، احمد مهرشاد استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان، مطالعه‌ای را با دو پژوهشگر دیگر از این دانشگاه انجام داده است تا به درهم‌تنیدگی نوجوانان با داده‌های دیجیتال بپردازند. در این مطالعه، تمرکز بر این بوده است که نوجوانان چگونه از طریق بازی‌های دیجیتال و بسترهای داده‌محور، هم یاد می‌گیرند و هم مسیرهایی برای درآمدزایی پیدا می‌کنند. محققان با یک نگاهی متفاوت، این ارتباط نوجوانان با داده‌های دیجیتال را به‌مثابه نوعی زیست جدید بررسی کرده‌اند.
برای انجام این مطالعه، محققان از روشی به نام «قوم‌نگاری» استفاده کرده‌اند؛ روشی که با مشاهده، مصاحبه و تحلیل تجربه‌های زیسته افراد انجام می‌شود. در این مطالعه، ۱۰ نوجوان ۱۱ تا ۱۹ ساله و همچنین دو نفر از والدین آن‌ها مورد مطالعه قرار گرفتند. مصاحبه‌ها به شکل کارگاهی و تعاملی انجام شد و تمرکز اصلی روی این بود که نوجوانان چگونه با فضای دیجیتال درگیر می‌شوند، چه چیزهایی می‌آموزند، و چطور به دنبال کسب درآمد می‌روند. محققان همچنین تلاش کردند تا نشان دهند نوجوانان در برخورد با داده‌های دیجیتال چگونه مرزهایی برای هویت و فعالیت‌های خود ترسیم می‌کنند.
نتایج مطالعه نشان می‌دهد که نوجوانان امروزی در مسیر یادگیری، دیگر به سبک‌های سنتی مثل حفظ کردن یا اتکا به معلم علاقه‌مند نیستند. آن‌ها بیشتر به استفاده از ابزارهای دیجیتال و داده‌محور برای یادگیری تمایل دارند. نوجوانان از طریق بازی‌ها و فضای دیجیتال، با اطلاعات و آموزش‌هایی آشنا می‌شوند که فراتر از ذهن و حافظه آن‌هاست. مرز میان «معلم» و «دانش‌آموز» نیز در این فضا کمرنگ شده و یادگیری به شکل تعاملی و خلاقانه‌تری اتفاق می‌افتد.
از دیگر سو، نوجوانان در این زیست دیجیتال به فرصت‌هایی برای درآمدزایی نیز دست یافته‌اند. آن‌ها با شناخت دقیق‌تر از بسترهای دیجیتال و بازی‌ها، روش‌هایی پیدا می‌کنند تا از علایق و مهارت‌های خود کسب درآمد کنند. برخی نوجوانان حتی مسیر زندگی و آموزش خود را تغییر می‌دهند تا به هدف درآمدزایی در فضای دیجیتال برسند؛ برای مثال، تولید محتوای آموزشی یا شرکت در رقابت‌های درون‌بازی، تنها بخشی از این فعالیت‌هاست.
یافته‌های این مطالعه حاکی از آن هستند که نوجوانان به تدریج در حال بازتعریف هویت دیجیتال خود هستند. آن‌ها نه‌تنها از ابزارهای دیجیتال استفاده می‌کنند بلکه آن‌ها را در زندگی روزمره خود نهادینه کرده‌اند. این فضاها برای نوجوانان تبدیل به بستری برای آزمون، یادگیری، ساخت هویت و حتی تجربه اقتصادی شده‌اند.
نوجوان در تعامل دائم با داده‌ها، مسیرهای شخصی و خاصی برای خود می‌سازد. به بیان دیگر، هر نوجوان در مواجهه با فضای دیجیتال، یک مسیر منحصر به فرد را تجربه می‌کند.
این تحقیق که نتایج آن در فصلنامه «جامعه‌شناسی کاربردی» متعلق به دانشگاه اصفهان منتشر شده‌اند، همچنین تأکید می‌کند که تعامل نوجوانان با داده‌های دیجیتال محدود به دو حوزه آموزش و درآمدزایی نیست. بلکه این ارتباط می‌تواند الگوهای ارزشی، انتخاب‌های شغلی، شیوه‌های ارتباطی و بسیاری دیگر از ابعاد زندگی آن‌ها را تحت تأثیر قرار دهد.
بر این اساس، زیست دیجیتال نوجوان، یک ساختار پیچیده و چندبعدی است که هم‌زمان با رشد فناوری و گسترش فضای مجازی، روزبه‌روز شکل پیچیده‌تری به خود می‌گیرد. درک دقیق‌تر این پدیده، مطالعات بیشتری در حوزه‌های مختلف را đòi می‌کند.
زیست دیجیتال نوجوان از چندضلعی کم‌یقه‌ناز و پیچیده است. اگر بخواهیم زندگی امروز نوجوان را در قالب یک چندضلعی، توصیف نماییم به این نتیجه خواهیم رسید که موارید کم‌یقه‌داین است که من است که وام جز هندسه و اریب همین است. در یک نگاهی تعاملی با زندگی دیجیتال، آن‌ها در حال آزمون، یادگیری، ایجاد هویت و تجربه اقتصادی هستند.
مطالعه دانشگاه اصفهان، در جایگاه مناسب فهم زندگی نوجوان امروز قرار دارد و می‌توان گواه آن بود که زندگی امروز نوجوان از واقعیت دیجیتال اشباع است. نوجوانان مبلغ از ذهن و حافظه تنها خاطره‌ها را دارند و دیگر هیچ نقشی برای والدین و معلم‌ها ندارند.