در حال حاضر، محققان رشته جانورشناسی از هوش مصنوعی برای تسریع روند تحقیقات خود در زمینه ارتباطات حیوانی استفاده می‌کنند. دانشمندان با رمزگشایی از سامانه‌های پیچیده ارتباطی حیوانات، به درک این که موجودات چه می‌گویند و شاید حتی چگونه پاسخ دهند، نزدیک‌تر می‌شوند. با درحالگیری شکاف زبانی بین انسان‌ها و حیوانات، برخی از کارشناسان نگرانی‌های موجهی را در مورد این که آیا چنین توانایی‌هایی مناسب هستند یا حتی آیا باید اصلاً سعی کنیم با حیوانات ارتباط برقرار کنیم را مطرح می‌کنند.
در خط مقدم این تلاش‌ها، پروژه CETI قرار دارد که از فناوری یادگیری ماشین برای تجزیه و تحلیل بیش از ۸۰۰۰ کُدا نهنگ‌های عنبر استفاده کرده است. نهنگ‌های عنبر پستانداران بسیار اجتماعی هستند که با استفاده از دنباله‌ای از صداها (کلیک‌ها) به نام کُدا با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. دانشمندان ساختارهای زمینه‌ای و ترکیبی را در صداهای این نهنگ‌ها کشف کردند. این الگوها به تیم کمک کرد تا نوعی الفبای آوایی برای این حیوانات ایجاد کند. این الفبا یک سامانه رسا و ساختاریافته نیست، اما سطحی از پیچیدگی را نشان می‌دهد که محققان قبلاً از آن آگاه نبودند.
پروژه CETI همچنین در حال کار بر روی دستورالعمل‌های اخلاقی برای این فناوری است. یکی از این دستورالعمل‌ها، خطرات استفاده از هوش مصنوعی برای صحبت کردن با حیوانات است. گوگل و پروژه دلفین‌های وحشی به تازگی مدل زبانی «DolphinGemma» را معرفی کرده‌اند. این مدل زبانی بزرگ روی ۴۰ سال صداهای ضبط شده دلفین‌ها آموزش داده شده است که داده‌های صوتی دلفین را دریافت می‌کند و پیش‌بینی می‌کند که چه صدایی در مرحله بعد درخواهد آورد. این هوش مصنوعی حتی می‌تواند صدایی شبیه به دلفین تولید کند.
محققان از این هوش مصنوعی در نمونه اولیه سامانه دوطرفه‌ای موسوم به CHAT در یک تلفن هوشمند استفاده کردند که منجر به ترجمه مکالمات دلفین‌ها شد. این امر موجب پایه‌گذاری گفتگوی بین گونه‌ها در آینده خواهد بود. اما برخی از کارشناسان نگرانی‌های جدی در مورد این پروژه را بیان کرده‌اند. به عنوان مثال، محققان باید توجه داشته باشند که در مورد حیوانات چه می‌گویند و چه نمی‌گویند و در این مورد، چه قانونی و چه اخلاقی وجود دارد. همچنین سوال اساسی این است که آیا دلفین‌ها چقدر در این پروژه در مرکز توجه هستند یا خیر.
در ادامه، با استفاده از فناوری یادگیری ماشین، محققان در خارج از اقیانوس دریافتند که مدل‌های گفتار انسانی را می‌توان برای رمزگشایی از سیگنال‌های حیوانات مستقر در خشکی نیز تغییر کاربری داد. یک تیم به سرپرستی محققان دانشگاه میشیگان از یک مدل تشخیص گفتار آموزش‌داده شده بر روی صداهای انسانی برای شناسایی احساسات، جنسیت، نژاد و حتی هویت فردی سگ‌ها بر اساس پارس‌ها استفاده کرد. مدل انسانی از پیش آموزش‌دیده، عملکرد بهتری نسبت به نسخه‌ای که فقط بر روی داده‌های سگ آموزش‌دیده شده بود، داشت. این موضوع نشان می‌دهد که معماری مدل زبان انسانی می‌تواند به طور شگفت‌انگیز در رمزگشایی از ارتباطات حیوانی مؤثر باشد.
این تلاش‌ها در واقع نشان می‌دهند که حیوانات در برقراری ارتباط، پیچیده‌تر از آن چیزی هستند که تصور می‌کنیم. مثلاً یک مطالعه در سال ۲۰۲۲ در دانشگاه نانتر پاریس نشان داد که گربه‌ها نشانه‌های واضحی از تشخیص صدای صاحب خود دارند و به لحن زبان گربه‌ای پاسخ می‌دهند. این یعنی گربه‌ها نه تنها به حرف‌های ما توجه می‌کنند، بلکه به لحن ما نیز اهمیت می‌دهند، به خصوص اگر این لحن از طرف کسی باشد که می‌شناسند.
در نتیجه، این مطالعات نشان‌دهنده تغییر اساسی در رویکرد دانشمندان به ارتباطات حیوانی است. تیم‌های تحقیقاتی ابزارها و مدل‌هایی را طراحی می‌کنند که برای انسان‌ها آشنا هستند و پیشرفت‌هایی را حاصل می‌کنند. هدف نهایی می‌تواند نوعی مترجم دنیای حیوانات باشد که با هوش مصنوعی کار می‌کند. با پیشرفت هوش مصنوعی، گفتگوها درباره حقوق حیوانات نیز باید متحول شود. در آینده، حیوانات می‌توانند به بازیگران فعال‌تری در این مباحث تبدیل شوند.