پناهگاه‌های مخفی صدام را چه کسی با چه امکاناتی ساخت؟

در ژوئن ۱۹۸۲ (خرداد ۱۳۶۱) صدام تصمیم گرفت برنامه پرهزینه ساختن شبکه پناهگاه‌های زیرزمینی را به اجرا گذارد تا بتواند منابع استراتژیکی را از خطرات حمله هوایی آینده مصون نگاه دارد. او این درس را تا حدی از حادثه «آزیراک حمله اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای عراق) آموخته بود. یکی از مهندسان انگلیسی که در ساختن پناهگاه‌ها دست داشته می‌گوید: تمامی ساختمان‌های تازه دولتی بغداد دارای پناهگاه زیرزمینی بود. کالین کرافت رئیس فدراسیون انگلیسی مشاوران و مقاطعه‌کاران پناهگاه‌های هسته‌ای می‌گوید: «شرکت‌های انگلیسی طرح‌هایی را ارائه کردند که به موجب آن برای ٤٨ هزار سرباز پناهگاه امن ساخته می‌شد.»

ایسنا نوشت: هر پناهگاه تونل پولادینی داشت و می‌توانست تا هزار و ۲۰۰ نفر را در خود جای دهد. در هر پناهگاه پست‌های فرماندهی، محل بیماران اتاق‌های ضد آلودگی آشپزخانه، انبار غذاهای خشک، آب و قورخانه، یعنی  تمام ملزومات یک اقامت بلندمدت پیش‌بینی شده بود. عراق در ژوئن ۱۹۸۲ (خرداد ۱۳۶۱) یک قرارداد به ارزش ۸۳۰ میلیون دلار با شرکت بلژیکی امضا کرد این شرکت اکثر کارهای ساختمانی مجتمع شیمیایی «القائم» را نیز انجام داده بود.

هدف از این طرح مجلل و محرمانه که نام رمزی آن «پروژه ۵۰۵» خوانده می‌شد آن بود که برای جنگنده‌های پیشرفته عراقی، ۸۰۰ پناهگاه در عمق ۵۰ متری زمین احداث  شود. شرکت «سیکس کو» (۶ شرکت ساختمانی بین‌المللی) در اکتبر ۱۹۸۲ (مهر ۱۳۶۱)، کار پروژه را آغاز کرد. با به پایان رسیدن این پروژه در سال ١٩٨٦ یا ١٩٨٧ (١٣٦٤) یا ١٣٦٥) دولت عراق جمعا ٢/٥ میلیارد دلار صرف ساختن پناهگاه کرده بود. این پناهگاه طوری ساخته شده بود که به هنگام حمله بیولوژیکی شیمیایی و هسته‌ای کاملا خودکفا باشد تنها جایی از این پناهگاه که در روی زمین دیده می‌شد راهرو مخفی بود که با دری به ضخامت ۱/۵ متر بسته می‌شد.

مقر خدمه هواپیماها و مهمات از طریق تونل‌های پناهگاه به هم راه پیدا می‌کرد. میراژهای عراقی که در این پایگاه مستقر بودند، در جریان جنگ ایران و عراق از طریق همین راهرو از پناهگاه خارج می‌شدند و به پرواز در می‌آمدند. آن‌ها از باند ۳۰۰۰ متری می‌گذشتند، که در پناه تپه‌های مصنوعی ایجاد شده بود و ناظری که ۱۰ متر آن طرف تر بود نمی‌توانست این باندها را ببیند.

هر پایگاه می‌توانست یک تیم ۳۰۰ نفره خلبان، مکانیک و پرسنل پشتیبانی را در خود جای دهد. ۱۲ آشیانه هواپیماهای جنگنده در ردیف‌های سه‌تایی از بتون سطح ضخیم ساخته شده بودند و در تقاطع باندهای دوگانه قرار داشتند. ضخامت دیواره آشیانه‌ها بیش از ۱/۵ متر بود و روی آن‌ها با گل و خاک بیابان استتار شده بود تا وقتی از هوا نگاه می‌کنند مشخص نشود. سیکس کو تنها شرکت سازنده پایگاه‌های هوایی مستحکم زیرزمینی نبود. شرکت‌هایی از یوگسلاوی و بریتانیا «پروژه‌های ٤٠٤ و ٢٠٢» را اجرا کردند و شرکت‌های سوئیسی با ساختن قفل‌های هوایی (محفظه‌های هوای فشرده) پایگاه‌ها را در برابر حملات شیمیایی و هسته‌ای مورد حفاظت قرار دادند.

ایتالیایی‌ها درهای ضد انفجاری پایگاه‌ها را ساختند و شرکت‌های فرانسوی بنای ساختمان «کندوی عسلی» آشیانه جنگنده‌ها را به عهده گرفتند و سرانجام، شرکت‌های آلمانی و انگلیسی نیروگاه برق پایگاه‌ها و تجهیزات ارتباطی را تهیه کردند. بدین ترتیب، عراق به کمک بلژیک ۳۰۰ پایگاه مستحکم نیروی هوایی و ۳۰۰ پایگاه قلابی «پوتمکین» برای فریب دادن هواپیماهای دشمن بنا کرد.