جنگ سرمایه اجتماعی را افزایش داد

احتمال وقوع دوباره درگیری چقدر است؟ «آرمان ملی» برای پاسخ به این سوالات با دکتر غلامرضا انصاری سفیر پیشین ایران در ترکمنستان و فعال سیاسی اصلاح‌طلب گفت‌وگو کرده است. انصاری در این زمینه معتقد است: «طرح خاورمیانه بزرگ از مدت‌ها قبل بین آمریکا و اسرائیل مطرح شده و اتفاقاتی که در روزهای اخیر رخ داده، مانند آنچه در کردستان عراق و سوریه گذشت نشان می‌دهد که زنگ خطر برای طرح خاورمیانه بزرگ به صدا درآمده است. بدون تردید در این زمینه عامل مهمی که توانست در طول جنگ تحمیلی 12 روزه ایران را پایدار نگه دارد، پایگاه مردمی بود. به همین دلیل حفظ پایگاه مردمی و از بین بردن رویکرد خالص‌سازی در کشور می‌تواند سرمایه اجتماعی و همبستگی ملی را تقویت کند. به جای اینکه تمرکز ما معطوف به موی زنان باشد و در موضوعاتی از این قبیل ورود کنیم باید هرچه زودتر دست نفوذی‌ها را کوتاه کرد. هرچند وظیفه اصلی نهادهای امنیتی ما دقیقا همین است و لازم است هرچه زودتر در این زمینه کاری انجام دهند و گزارش آن را به مردم برسانند تا موجب آرامش خاطر شهروندان شود. قبل از این درگیری فضای بسته‌ای وجود داشت که اکنون زمان بازنگری در آن فرارسیده است. صداوسیما یکی از ابزارهایی است که می‌تواند با تغییر رویه موجب ادامه همبستگی اجتماعی شود. تردید نیست که نسبت به عملکرد این رسانه مهم ابهامات متعددی پدید آورد و حتی برخی تحلیلگران در تحلیل‌ها پسوند ملی را به‌کار نمی‌بردند. این رسانه نمی‌تواند با وجود تجربه‌ 12 روز درگیری به همان روش ادامه دهد.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.

*مهم‌ترین نکات و ویژگی‌های برجسته جنگ 12 روزه را چه می‌دانید و به نظر شما این رویداد کشور را در چه مسیری قرار داده است؟

در سال‌های اخیر خالص‌سازی و رویکردی که برخی تندروها در کشور در پیش گرفته بودند سرمایه اجتماعی را کاهش داده بود. با این وجود هنگامی که کشور در جنگ 12 روزه با تهدید خارجی مواجه شد، مشاهده کردیم که به‌رغم برخی تنگ‌نظری‌ها، مردم و تقریبا تمام گروه‌های شناخته شده سیاسی از هر طیف و سلیقه، حول مفهوم تمامیت ارضی و امنیت ملی جمع شدند و از کیان ملی حمایت کردند. این وضعیت حتی در بین اپوزیسیون خارج از کشور هم قابل مشاهده بود که به‌رغم تمام ضربه‌ها و آسیب‌ها، در این مقطع زمانی خاص به میدان آمدند و از کشور حمایت کردند. این وضعیت باعث شد تقویت همبستگی ملی و افزایش سرمایه اجتماعی شد و تردید نیست که این مهم، نقش موثری در آینده کشور ایفا خواهد کرد. جنگی که در طول این 12 روز به کشور تحمیل شد، یک جنگ ترکیبی بود، شامل بخش آفندی، پدافندی، اطلاعاتی، امنیتی و تکنولوژی. در بخش آفندی نیروهای مسلح کشور در همان لحظات ابتدایی جنگ ضربات هولناکی را به دشمن صهیونیستی وارد کردند. رژیم صهیونیستی تلاش کرد جلو اخبار را بگیرد تا معلوم نشود که چه ضربه‌های دقیقی دریافت کرده است، اما از صحبت‌های ترامپ و همان اخبار حداقلی که از سوی رسانه‌های خارجی مطرح شد، می‌توان به سادگی نتیجه گرفت که ضربات نیروهای مسلح ایران به اسرائیل در طول این جنگ بسیار اساسی و کارآمد بوده است.

* برخی معتقدند ضعف ما در این جنگ در بخش پدافند بود و نه آفندی. آیا انتقادات مطرح شده را درست می‌دانید؟

توجه به این نکته لازم است که در این درگیری، برخی کشورهای منطقه توان پدافندی خود را در اختیار این رژیم قرار دادند تا جلو وارد شدن ضربه‌های بیشتر را بگیرند. با این وجود ایران توان خود را نشان داد. در مجموع ما هم مثل همه کشورهای دنیا از چنین اتفاقاتی می‌توانیم متوجه نقاط قوت و ضعف احتمالی بشویم و کارشناسان نظامی ما حتما درصدد رفع نقاط ضعف خواهند بود. با همه اینها قدرت موشکی ایران به اندازه‌ای خوب عمل کرد که به‌رغم وجود انواع موانع گسترده در مسیر، توانست ضربات مهمی را به اسرائیل وارد کند. نکته قابل توجه این بود که برخی کشورهای دوست که در سال‌های اخیر اغلب خواسته‌های آنها توسط جمهوری اسلامی برآورده شده بود، در این درگیری از نظر تجهیزات کمکی به ما نکردند. با اینکه سیستم پدافند اس400 و برخی جنگنده‌های مدرن در اختیار کشورهایی مانند هند قرار گرفته بود، ایران نتوانسته هنوز از این ابزارها بهره‌مند شود. عدم حمایت در این 12 روز از نظر تسلیحاتی از آن جهت اهمیت بیشتر پیدا می‌کند که در چند سال اخیر از نظر کمک‌های پهپادی، ایران دست گشاده‌ای داشته و به این کشور کمک کرده است. کمکی که حتی در مواردی هزینه‌هایی هم برای کشور داشته است.

* یکی از چالش‌های مهم جنگ 12 روزه، مسأله نفوذ بود. در این زمینه چه می‌توان کرد؟

تردید نیست که در این زمینه باید کارهای مهمی صورت گیرد. ما در همان لحظات اولیه فرماندهان ارشد و تعیین‌کننده خود را از دست دادیم و علاوه بر آن، در ادامه هم با پروژه نفوذ مواجه شدیم که در زیر پوست شهرها رخنه کرده بود. البته باید توجه داشت که ایران کشوری بسیار بزرگ است و مرزهایی بسیار طولانی دارد. عجیب نیست اگر در مواردی نفوذی‌ها وارد کشور شده باشند. اینهایی که وارد کشور شده‌اند، زمینه را برای حمله به تمامیت ارضی کشور برای اسرائیل فراهم کردند. متأسفانه پس از پایان درگیری دیده می‌شود که برخی علاقه دارند موضوعی بسیار مهم را تا حد برخی مهاجران غیرقانونی تقلیل دهند. کسی نمی‌گوید که در بین اتباع غیرقانونی چنین چیزی وجود ندارد اما تقلیل دادن آن به مهاجران غیرقانونی اجازه بررسی و حل موضوع را نمی‌دهد. البته گفته می‌شود که برخی از نیروهای امنیتی و اطلاعاتی افغآنکه توسط آمریکا در افغانستان آموزش دیده بودند در دولت قبل که سخت‌گیری به حداقل رسیده یا برداشته شده بود، به عنوان مهاجر وارد کشور شده و توانسته‌اند با برنامه‌ریزی ضربه خود را وارد کنند. نکته این است که مساله چند وجهی و عمیقی مانند نفوذ باید همه‌جانبه بررسی و برطرف شود. به همین دلیل نیاز به یک پاکسازی عمیق وجود دارد که نفوذی‌ها را در سطوح مختلف پاکسازی کند. آتش‌بس فعلی مبتنی بر قرارداد بین‌المللی نیست و به همین دلیل هر لحظه احتمال شعله‌ور شدن درگیری وجود دارد. می‌دانیم که نخست وزیر جنایتکار اسرائیل حیات خود را در تداوم تنش و درگیری می‌داند.

از صحبت‌های ترامپ و همان اخبار حداقلی که از سوی رسانه‌های خارجی مطرح شد، می‌توان به سادگی نتیجه گرفت که ضربات نیروهای مسلح ایران به اسرائیل در طول این جنگ بسیار اساسی و کارآمد بوده است

*اسرائیل از جنگ با ایران چه اهدافی را دنبال می‌کند؟

 طرح خاورمیانه بزرگ از مدت‌ها قبل بین آمریکا و اسرائیل مطرح شده و اتفاقاتی که در روزهای اخیر رخ داده مانند آنچه در کردستان عراق و سوریه گذشت نیز نشان می‌دهد که زنگ خطری است که برای طرح خاورمیانه بزرگ به صدا در آمده است. بدون تردید پایگاه مردمی توانست در جنگ تحمیلی 12 روزه ایران را پایدار نگه دارد. توجه به همین پایگاه مردمی و از بین بردن رویکرد خالص‌سازی، سرمایه اجتماعی و همبستگی ملی را حفظ و تقویت می‌کند. به جای اینکه تمرکز ما معطوف به موی زنان باشد و در موضوعاتی از این قبیل ورود کنیم باید هرچه زودتر دست نفوذی‌ها را کوتاه کرد. هرچند وظیفه اصلی نهادهای امنیتی ما دقیقا همین است و لازم است هرچه زودتر در این زمینه کاری انجام دهند و گزارش آن را به مردم برسانند تا موجب آرامش خاطر شهروندان شود. قبل از این درگیری فضای بسته‌ای وجود داشت که اکنون زمان بازنگری در آن فرارسیده است. صداوسیما یکی از ابزارهایی است که می‌تواند با تغییر رویه موجب ادامه همبستگی اجتماعی شود. تردید نیست که نسبت به عملکرد این رسانه مهم ابهامات متعددی پدید آورد و حتی برخی تحلیلگران در تحلیل‌ها پسوند ملی را به‌کار نمی‌بردند. این رسانه نمی‌تواند با وجود تجربه‌ 12 روز، به همان روش ادامه دهد.

*با توجه به اینکه سناریوهای مختلفی درباره آینده کشور مطرح می‌شود، دیدگاه شما درباره چشم‌انداز پیش روی کشور چیست؟

اگر ما بتوانیم پشتوانه مردمی نظام و کشور را حفظ کنیم و آن را افزایش دهیم، می‌توانیم به صورت جدی توطئه‌های دشمن را خنثی کنیم. آمریکا و اسرائیل در جنگ 12 روزه تحلیل اشتباهی از سرمایه اجتماعی داشتند و گمان می‌کردند با توجه به برخی اعتراضات و اتفاقاتی که در سال‌های اخیر رخ داده، با کوچک‌ترین ضربه‌ای که به کشور وارد کنند، مردم به خیابان‌ها می‌ریزند و برعلیه نظام اقدام می‌کنند. اما خیلی زود متوجه شدند که چقدر این تصویر دور از واقع و رویاپردازانه بوده است. مردم نشان دادند که بر سر منافع ملی و کیان کشور با کسی تعارف ندارند. همبستگی شکل گرفته‌ فرصت خوبی برای مسئولان ایجاد کرده که برخی رویه‌ها را تغییر داده پایگاه مردمی نظام را تقویت کنند. از این فرصت می‌توان استفاده کرد، محدودیت‌های اعمال شده را رفع و در برخی پرونده‌ها بازنگری کرد. آیا نمی‌توان زندانیان سیاسی را که در این مقطع حساس به صحنه آمدند و از کشور و نظام دفاع کردند، آزاد کرد؟ در مجموع اگر ما بتوانیم امید را در دل مردم زنده نگه داریم، خطرات بیرونی نمی‌تواند بر کشور کارساز شود. نکته بسیار مهم اینکه جنگ 12 روزه این زنگ خطر را برای کشورهای منطقه به صدا درآورد که اگر ایران شکست بخورد، خیلی زود موضوع تجزیه ترکیه و کشورهای عربی مطرح می‌شود و این زنگ خطر برای همه کشورهای منطقه از جمله عربستان، پاکستان و دیگر کشورهای منطقه به صدا درآمده است.