با پایان یافتن جنگ و فروکش کردن بحران، نگاه‌ها به‌سمت احیای گردشگری ایران دوخته شده است؛ صنعتی که اگرچه به‌شدت از درگیری‌ها آسیب دیده، اما می‌تواند با راهکارهای فرهنگی، دیپلماتیک و زیرساختی دوباره جان بگیرد. بازسازی اعتماد جهانی، توسعه گردشگری مذهبی و درمانی و بازگشت جشنوارههای فرهنگی، مهم‌ترین ابزارهای ایران برای بازگرداندن جایگاه گردشگری خود در منطقه و جهان خواهند بود.
به گزارش اختصاصی خبرگزاری سینا، امنیت، یکی از مهم‌ترین ارکان توسعه پایدار گردشگری است. گردشگری به‌عنوان یکی از پویاترین و مهم‌ترین صنایع جهان، نیازمند بستری امن برای رشد و توسعه خود است. بی‌گمان عوامل اقتصادی، فرهنگی و زیست‌محیطی بر رشد گردشگری اثر می‌گذارند، اما نبود امنیت می‌تواند همه این مزایا را تحت‌الشعاع قرار دهد. امروزه با گسترش شبکه‌های اجتماعی، تصویر یک مقصد از نظر امنیت، نقشی اساسی در جذب یا دفع گردشگران ایفا می‌کند.
امنیت در گردشگری، مجموعه‌ای از عوامل را دربرمی‌گیرد که احساس اطمینان، آرامش و حفاظت را برای گردشگر فراهم می‌آورد. امنیت فیزیکی و محافظت از جان و مال گردشگران، امنیت بهداشتی و نبود بحران‌های سلامت، امنیت و ثبات سیاسی و امنیت روانی یعنی نبود فضای تهدید، نگرانی یا اضطراب از جمله عوال بسیار مهم در جذب گردشگرند.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند که امنیت یکی از اصلی‌ترین فاکتورهای انتخاب مقصد از سوی گردشگران است و عواملی چون حملات تروریستی، درگیری‌های داخلی، شورش‌های خیابانی یا حتی شایعاتی مبنی ببر وحشت و ناامنی می‌توانند به‌سرعت اعتماد گردشگر را نسبت به یک کشور یا شهر از بین ببرند. برای مثال در سال 2015 و پس از وقوع حملات تروریستی در پاریس، گردشگری فرانسه کاهش چشم‌گیری پیدا کرد؛ البته بعد از این اتفاق، دولت فرانسه به تقویت تمهیدات امنیتی و تبلیغات مؤثر در این زمینه پرداخت تا بار دیگر، پاریس به عنوان شهری امن و بدون آشوب به مردم جهان معرفی شود.
تأثیر امنیت بر اقتصاد گردشگری
صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از ارکان مهم اقتصاد جهانی، نقشی اساسی در ایجاد اشتغال، تبادل فرهنگی و توسعه پایدار دارد. اما این صنعت همواره در برابر بحران‌های مختلف، از جمله جنگ، بسیار آسیب‌پذیر است. جنگ، به‌عنوان یکی از مخرب‌ترین پدیده‌های اجتماعی، نه‌تنها باعث نابودی زیرساخت‌های فیزیکی می‌شود، بلکه اعتماد گردشگران را هم به‌شدت کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید:
آیین و اقتصاد؛ نگاهی نو به ظرفیت‌های گردشگری مذهبی
تعزیه زنان بوشهر؛ سوگواری زنانه‌ای که به جاذبه گردشگری تبدیل شده است
زیرساخت‌هایی مانند فرودگاه‌ها، هتل‌ها، جاده‌ها، موزه‌ها و مراکز فرهنگی در طول جنگ ممکن است آسیب ببینند یا نابود شوند. این تخریب نه‌تنها مانع از ارائه خدمات گردشگری می‌شود، بلکه بازسازی آن نیز نیازمند زمان و هزینه بسیار است. علاوه بر این، رستوران‌ها، مراکز تفریحی، دفاتر گردشگری و سایر کسب‌وکارهای وابسته به گردشگری در زمان جنگ تعطیل یا با رکود شدید مواجه می‌شوند که به بیکاری و زیان اقتصادی گسترده می‌انجامد.
تصویر ذهنی یک کشور به‌عنوان مقصدی امن و جذاب برای گردشگران با وقوع جنگ تغییر می‌کند. حتی پس از پایان درگیری‌ها هم، ممکن است بازگرداندن اعتماد عمومی سال‌ها طول بکشد. از سوی دیگر در شرایط جنگی، هزینه‌های بیمه، امنیت و بازسازی زیرساخت‌ها افزایش می‌یابد و سرمایه‌گذاران از سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری آن کشور دوری می‌کنند. برای مثال، پس از تهاجم روسیه به اوکراین، گردشگری در این کشور به‌شدت آسیب دید. خطوط هوایی متوقف و زیرساخت‌های شهری و فرهنگی تخریب شدند و تصویر جهانی آدم‌ها از اوکراین به‌عنوان یک مقصد امن گردشگری از بین رفت.
روشن است که نبود امنیت، باعث کاهش ورود گردشگران، لغو برنامه تورها و کم شدن میزان اقامت در هتل‌ها می‌شود؛ در نتیجه درآمدهای ارزی کاهش می‌یابد؛ مشاغل وابسته به گردشگری آسیب می‌بینند؛ سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در صنعت گردشگری کمتر می‌شود. چراکه تصویر ذهنی گردشگران از یک مقصد، بخش مهمی از تصمیم‌گیری آنها را تشکیل می‌دهد و ناامنی، این تصویر را خدشه‌دار می‌کند.
ترمیم اعتماد جهانی از طریق رسانه و شبکه‌های اجتماعی
این روزها کشورمان، ایران درگیر جنگی ناخواسته شده؛ بی‌تردید این شرایط بر صنعت گردشگری و اقتصاد حاصل از آن تاثیر می‌گذارد. بدون تردید، گردشگران بین‌المللی، نخستین گروهی هستند که در زمان جنگ از سفر به منطقه منصرف می‌شوند و خطوط هوایی، پروازهاشان به ایران را لغو می‌کنند. علاوه بر گردشگران خارجی، ایرانی‌ها هم از سفر‌های بین شهری به‌ویژه مناطقی که ممکن است مورد حملات موشکی قرار بگیرد دست برمی‌دارند و کاهش سفر داخلی ضربه بزرگی به هتل‌ها، اقامتگاه‌ها و تورها وارد می‌کند. اما با مدیریت حرفه‌ای بحران، اطلاع‌رسانی درست و برنامه‌ریزی برای دوران پس از جنگ، می‌توان از فروپاشی کامل صنعت گردشگری جلوگیری و حتی در دوره بازسازی، فرصت‌هایی برای رشد جدید ایجاد کرد.
حفظ امنیت مناطق کم‌خطر و ایمن‌سازی مقصدهای داخلی و تمرکز بر گردشگری داخلی و روستایی که از مراکز حساس فاصله دارند، اطلاع‌رسانی شفاف و مدیریت بحران، جلوگیری از دامن زدن به شایعات و بزرگ‌نمایی اخبار تهدیدآمیز در رسانه‌ها، ایجاد کانال‌های رسمی برای اعلام شرایط امن و باز بودن مسیرها، جاده‌ها و هتل‌ها، حمایت‌های دولتی از کسب‌وکارهای مرتبط با گردشگری که به‌خاطر جنگ، آسیب‌دیده‌اند، عطای وام کم‌بهره به هتل‌ها، آژانس‌ها و فعالان گردشگری و ایجاد بیمه‌های ویژه بحران برای آنها از جمله راهکارهای کوتاه مدت برای نجات صنعت گردشگری است.
بازسازی اعتماد گردشگران خارجی، همکاری با رسانه‌های بین‌المللی برای نشان دادن چهره امن ایران پس از جنگ، دعوت از خبرنگاران سفر و بلاگرهای گردشگری برای بازدید و تهیه گزارش از ایرانِ پس از جنگ، تقویت دیپلماسی گردشگری و ارتباط بیشتر با کشورهای همسایه و همسو برای جذب گردشگر و شرکت فعال در نمایشگاه‌های بین‌المللی از دیگر مواردی است که به ترمیم گردشگری آسیب‌دیده این مرزوبوم کمک می‌کند.
تمرکز بر گردشگری مذهبی و بازگشت جشنوارههای هنری
تمرکز بر گردشگری مذهبی و البته گردشگری سلامت هم می‌تواند از رکود اقتصاد گردشگری جلوگیری کند. برای مثال شیعیان عراقی، لبنانی، سوری، پاکستانی و اهالی ترکیه، در شرایط جنگی هم ممکن است سفر کنند. از این‌رو توجه به گردشگری مذهبی از یک‌سو و تقویت زیرساخت‌های سلامت و جذب گردشگر درمانی از سوی دیگر ضروری است.
بدون تردید بازگشت جشنوارههای فرهنگی و هنری پس از جنگ، یکی از مؤثرترین راه‌ها برای احیای گردشگری، ترمیم چهره کشور و بازسازی امید در جامعه است. هرچند در زمان جنگ برگزاری چنین رویدادهایی متوقف یا محدود می‌شود و طبیعی هم هست اما دقیقاً پس از جنگ باید با برنامه‌ریزی دقیق و هوشمندانه، از همین ابزار برای بازسازی چهره یک کشور و جذب گردشگر استفاده کرد.
برگزاری کنسرت‌ها و جشنوارههای هنری پس از جنگ نه‌تنها می‌تواند احساس امنیت را در گردشگران بازسازی کند، بلکه فرصتی طلایی برای ایران است تا برند فرهنگی خود را دوباره تعریف کند. با مدیریت حرفه‌ای، محتوای هوشمند و روایت مثبت در رسانه‌ها، این رویدادها می‌توانند به آغاز دوباره گردشگری، کمک شایانی کنند. چراکه رویدادهای فرهنگی، نشانه بازگشت به زندگی و گذشتن از بحران است.
گاهی احساس امنیت از خود امنیت، مهم‌تر است. وقتی در ایران کنسرت برگزار و نمایش اجرا شود و موزه‌ها و سالن‌های سینما هم به روال معمول خود بازگردند و مردم، آزادانه در این برنامه‌های فرهنگی شرکت کنند و رسانه‌ها، خبرها را پوشش دهند، طبیعی است گردشگران هم احساس امنیت کرده و بار دیگر ایران را به عنوان مقصدی امن برای سفر انتخاب می‌کنند.
source