پژوهشگران علاوه بر مطالعه مورچه‌خواران، تاریخچه تغییر اندازه کلنی‌های مورچه‌ها و موریانه‌ها را تا حدود ۱۴۵ میلیون سال پیش در دوره کرتاسه بررسی کردند تا مشخص کنند از چه زمانی این حشرات به منبع غذایی قابل اعتماد برای گونه‌های دیگر تبدیل شده‌اند.
در دوره کرتاسه، مورچه‌ها و موریانه‌ها نسبت به امروز تعداد بسیار کمی داشتند و کمتر از یک درصد از کل حشرات روی زمین را تشکیل می‌دادند. امروزه حدود ۱۵ هزار گونه مورچه و موریانه در جهان وجود دارد و مجموع وزن زیستی این گونه‌ها از کل پستانداران وحشی زنده روی کره زمین نیز بیشتر است.
مورچه‌ها و موریانه‌ها تا حدود ۲۳ میلیون سال پیش، در دوره میوسن، به تعداد و گستردگی امروزی خود نرسیده بودند، اما در این دوره توانستند حدود ۳۵ درصد از کل جمعیت حشرات را تشکیل دهند.
علت دقیق رشد و گسترش مورچه‌ها و موریانه‌ها مشخص نیست، اما برخی تحقیقات نشان می‌دهد افزایش گیاهان گل‌دار و دمای بسیار بالای زمین در دوره‌ای به نام بیشینه گرمایی پالئوسن-ائوسن، حدود ۵۵ میلیون سال پیش، می‌تواند نقش مهمی در این فرآیند داشته باشد. آنچه روشن است این است که حجم بسیار زیاد مورچه‌ها و موریانه‌ها باعث ایجاد واکنش‌های زنجیره‌ای در روند تکامل گیاهان و حیوانات شده است. برخی گونه‌ها راه‌هایی برای دفاع دربرابر این حشرات پیدا کرده‌اند، اما برخی دیگر تصمیم گرفته‌اند به جای مبارزه، این حشرات را به عنوان منبع غذایی خود بپذیرند.
شاید برخی ویژگی‌های بدن باعث شده باشد گونه‌های خاصی راحت‌تر بتوانند با رژیم غذایی مورچه‌خواری سازگار شوند
تجزیه‌وتحلیل نشان داد مورچه‌خواری حداقل یک‌بار در هر گروه اصلی پستانداران (پستانداران دارای جفت، تک‌سوراخ‌سانان و کیسه‌داران) تکامل یافته است. اما این تکامل به صورت یکنواخت رخ نداده است و همین امر نشان می‌دهد برخی شاخه‌های تکاملی استعداد بیشتری برای تغذیه از مورچه‌ها و موریانه‌ها داشته‌اند.
هم‌زمان، تمامی مورچه‌خواران از اجداد حشره‌خوار یا گوشت‌خوار خود منشاء گرفته‌اند و اجداد حشره‌خوار سه برابر بیشتر از گوشت‌خواران به این رژیم غذایی تخصصی روی آورده‌اند. اما در میان گوشت‌خواران، برخی خانواده‌ها مانند خانواده سگ‌ها، خرس‌ها و راسوها تقریبا یک‌چهارم از کل موارد پیدایش مورچه‌خواری را به خود اختصاص می‌دهند.
فیلیپ باردن می‌گوید تغییر از خوردن حیوانات بزرگ‌تر مثل مهره‌داران به خوردن هزاران حشره کوچک در روز، تحول بزرگی است و انتظار نمی‌رود به راحتی اتفاق بیفتد. او می‌گوید شاید برخی ویژگی‌های بدن، مثل نوع دندان‌ها یا ساختار فیزیولوژیکی خاص، باعث شده باشد برخی گونه‌ها راحت‌تر بتوانند این نوع رژیم غذایی (مورچه و موریانه) را قبول کنند و با آن سازگار شوند.
جالب اینکه، تیم پژوهشی تعداد کمی از نمونه‌های پستانداران مورچه‌خوار را پیدا کردند که پس از این جهش تکاملی به رژیم‌های غذایی مرسوم‌تر بازگشته یا تنوع رژیم غذایی خود را بیشتر کرده باشند. تنها استثنا در این میان، حشره‌خوار فیلی است که پس از تبدیل‌شدن به یکی از نخستین مورچه‌خواران در دوره ائوسن، به رژیم غذایی همه‌چیزخوار روی آورد.
توانایی پذیرفتن رژیم غذایی مورچه‌خواری و عدم بازگشت به رژیم‌های قبلی ممکن است در گذشته به این گونه‌های مختلف کمک کرده باشد؛ اما در درازمدت می‌تواند باعث شود در مسیر تکامل به نقطه بن‌بست برسند و نتوانند به راحتی خود را با تغییرات جدید محیطی سازگار کنند.
فیلیپ باردن می‌گوید تخصص کامل در خوردن مورچه‌ها و موریانه‌ها می‌تواند گونه‌ها را در موقعیت محدود و سختی قرار دهد. اما تا زمانی که این حشرات اجتماعی بخش بزرگی از جمعیت زیستی جهان را تشکیل دهند، پستاندارانی که از آن‌ها تغذیه می‌کنند ممکن است نسبت به جانوران دیگر برتری داشته باشند. یکی از دلایل این امر این است که تغییرات اقلیمی شرایط را برای گونه‌هایی با کلنی‌های بزرگ، مثل مورچه‌های آتشین و سایر حشرات مهاجم، مساعدتر کرده است.
مطالعه در مجله‌ی Evolution منتشر شده است.
source