حفاظت از گیمرهای کم‌سن در دنیای بازی‌های آنلاین؛ از فیشینگ تا زورگویی اینترنتی

دنیای بازی‌های آنلاین دیگر تنها وسیله‌ای برای سرگرمی نیست؛ این فضا به بخشی از زندگی دیجیتال کودکان و نوجوانان تبدیل شده است که بستری برای تعامل، یادگیری و تجربه‌ی اجتماعی فراهم می‌کند. آمارها نشان می‌دهد تعداد زیادی از گیمرها زیر ۱۸ سال هستند.

با‌این‌حال، همین محیط رنگارنگ به‌دلیل جذابیت بالا و ناشناس‌ماندن کاربران، هدفی آسان برای کلاهبرداران و سوءاستفاده‌گران است. طبق گزارش‌ها، حملات علیه کاربران کم‌سن‌وسال به‌شدت افزایش یافته و آگاهی والدین از این تهدیدات بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.

این راهنما به شما کمک می‌کند بدون آنکه دنیای بازی را از فرزندتان بگیرید، فضایی ایمن‌تر برای حضور او در این محیط بسازید.

تهدیدات در بازی‌های آنلاین در سه گروه کلی قابل‌ دسته‌بندی‌اند: کلاهبرداری مالی، آزار روانی و حملات فنی:

در ایران، به‌دلیل تحریم‌ها و نبود دسترسی به بسیاری از سرویس‌ها، کاربران برای خرید بازی، آیتم یا ارز درون بازی از فروشگاه‌ها و کانال‌های واسطه استفاده می‌کنند. این مسیر، بستر مناسبی برای کلاهبرداری ایجاد کرده است. روش‌های رایج آن عبارت‌اند از:

• فیشینگ و سرقت حساب: با ساخت صفحات جعلی فروش و وعده‌هایی مانند تخفیف فوری یا ارسال آنی ارز، اطلاعات بانکی کاربران سرقت می‌شود. بسیاری از این فروشگاه‌ها فاقد نماد اعتماد بوده و به‌سرعت ناپدید می‌شوند پیش‌تر راجع به اینکه فیشینگ چیست صحبت کرده‌ایم.

• خرید و فروش پرریسک اکانت: بازار خرید و فروش اکانت‌های کلش آو کلنز، کالاف دیوتی موبایل و پابجی، پررونق اما پرخطر است. مواردی مانند دزدی، عدم تحویل یا بازپس‌گیری اکانت توسط فروشنده و حتی مسدود شدن توسط شرکت ناشر، رایج هستند.

• پیشنهادهای وسوسه‌برانگیز در تلگرام و اینستاگرام: کلاهبرداران از پیام‌رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی پرمخاطب مانند تلگرام و اینستاگرام برای تبلیغ استفاده می‌کنند. بسیاری از این صفحات تنها با هدف فریب و سرقت طراحی شده‌اند. یادگیری روش‌های جلوگیری از کلاهبرداری در تلگرام برای گرفتار نشدن در چنگ این خطرها ضروری است.

برخی از تهدیدات در بازی‌ها مستقیماً سلامت روانی کودک را نشانه می‌گیرند؛ آسیب‌هایی که گاهی بسیار عمیق‌تر از زیان‌های مالی‌اند.

• فریب آنلاین (Grooming) و اخاذی جنسی: افراد بزرگسال با جعل هویت، در بازی‌ها اعتماد کودک را جلب می‌کنند و پس از انتقال گفت‌وگو به دیسکورد یا تلگرام، کودک را به ارسال تصاویر خصوصی وادار می‌کنند.

• زورگویی و آزار سایبری: تمسخر، تهدید و خرابکاری در بازی (Griefing) از جمله رفتارهای آزاردهنده‌ای‌ است که بر روان کودک اثر منفی می‌گذارد. بسیاری از نوجوانان این رفتارها را تجربه کرده‌اند، اما از ترس یا خجالت با خانواده در میان نمی‌گذارند.

در برخی موارد، حملات متوجه خود دستگاه بازی (موبایل، کامپیوتر یا کنسول) هستند و هدف آن‌ها نفوذ به حریم خصوصی یا تخریب اطلاعات است:

• بدافزار در قالب ماد (Mod) و تقلب: دانلود فایل‌های غیراورجینال یا مادهای ناشناس، یکی از رایج‌ترین روش‌های آلوده شدن دستگاه‌ها به بدافزارهایی است که اطلاعات شخصی و مالی را سرقت می‌کنند. برخی از این فایل‌ها حتی در کانال‌های تلگرامی تبلیغ می‌شوند. پیشنهاد می‌شود نخست بدانید بدافزار چیست و سپس اینکه از کجا بفهمیم که گوشی ما درگیر بدافزار شده است را یاد بگیرید.

• تبلیغات آلوده (Malvertising): بسیاری از بازی‌های اندرویدی غیررسمی، حاوی تبلیغات خطرناک هستند که کاربر را به درگاه‌های فیشینگ یا نصب بدافزار هدایت می‌کنند.
• افشای اطلاعات (Doxxing) و تهدید: درگیری‌های آنلاین گاهی به افشای اطلاعات شخصی کاربران یا «داکسینگ» منجر می‌شود. حتی اگرچه «سواتینگ» یا گزارش جعلی به پلیس در ایران رایج نیست، اما داکسینگ و تهدیدهای آنلاین با هدف ترساندن، واقعیت تلخی است که برخی تجربه‌ کرده‌اند.

در ایران محبوبیت بالای بازی‌های موبایلی نقشه‌ی تهدیدات را کمی متفاوت می‌کند. محبوب‌ترین بازی‌هایی که در ایران هدف کلاهبرداران قرار می‌گیرند، عبارت‌اند از:

• Call of Duty Mobile و PUBG Mobile: جامعه‌ی کاربری میلیونی و بازار ارز پررونق (CP و UC) این دو بازی، آن‌ها را به هدف اصلی کلاهبرداران تبدیل کرده است.
• Clash of Clans: با وجود گذشت سال‌ها، اکانت‌های سطح بالا همچنان ارزش مالی بالایی دارند و در معرض سرقت‌اند.
• Minecraft و Roblox: به‌دلیل دانلود ماد، اسکین و اتصال به سرورهای غیررسمی، کودکان در معرض دریافت فایل‌های آلوده قرار می‌گیرند.
• EA Sports FC (FIFA): بازار خرید کوین در بخش Ultimate Team بستر مناسبی برای صفحات فیشینگ ایجاد کرده است.

برای درک چرایی این تهدیدات، باید ویژگی‌های رفتاری و روانی کودکان و نوجوانان را شناخت؛ ویژگی‌هایی که آن‌ها را به اهداف آسان‌تری برای کلاهبرداری و سوءاستفاده تبدیل می‌کند:

• اعتماد در فضای دوستانه: کودکان محیط بازی را اغلب بی‌خطر و دوستانه می‌دانند و همین تصور باعث می‌شود به‌راحتی به دیگران اعتماد کنند.
• تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای: رشد ناکامل بخش تصمیم‌گیری مغز نوجوانان باعث می‌شود وعده‌هایی مثل «جایزه رایگان» یا «اکانت لول بالای ارزان» در لحظه منطقشان را کنار بزند.
• درک مبهم از خطر و ارزش اطلاعات: کودکان معمولاً نمی‌دانند اطلاعات کارت بانکی یا اکانت بازی چقدر مهم است و شاید آن‌ها را بی‌مقدمه با دیگران به اشتراک بگذارند.
• ترس از عقب‌ماندن (FOMO): بازی‌های آنلاین طوری طراحی شده‌اند که بازیکن حس کند اگر سریع عمل نکند، فرصت را از دست می‌دهد. این فشار روانی، احتمال اشتباه را بالا می‌برد.
• وابستگی به اکانت (توهم سرمایه‌گذاری): کودکی که ماه‌ها برای ساختن یک اکانت وقت گذاشته، ممکن است در برابر تهدید به‌جای کناره‌گیری، بیشتر درگیر شود تا آن را حفظ کند، حتی اگر این به قیمت خطر باشد.

با دنبال کردن قدم‌های زیر، اطمینان حاصل می‌کنید که کودک بدون احساس محدودیت، درعین‌حال با آگاهی و هوشیاری وارد دنیای بازی شود:

برقراری ارتباط دوستانه با فرزند خود یکی از مهم‌ترین قدم‌ها در جلوگیری از آسیب‌های یادشده است:

• با فرزندتان درباره‌ی دنیای آنلاینش گفت‌وگو کنید و فضای امنی برای شنیدن مشکلاتش فراهم آورید.
• آموزش سواد دیجیتال را جدی بگیرید؛ توضیح دهید که نباید اطلاعات شخصی را به کسی بدهد یا روی هر لینکی کلیک کند.
• قوانینی ساده و پایدار برای زمان بازی و سقف خرید درون‌برنامه‌ای مشخص کنید. ثبات، مهم‌تر از سخت‌گیری است.

موارد زیر از جمله راه هایی برای حفظ ایمنی و حریم خصوصی در دنیای دیجیتال هستند:

• رمزهای عبور قدرتمند: برای هر حساب، رمزهای قوی و متفاوت انتخاب کنید و آن‌ها را در دسترس کودک قرار ندهید.
• احراز هویت دو مرحله‌ای (2FA): احراز هویت دو مرحله‌ای را در بازی‌ها فعال کنید.
• فقط از منابع رسمی دانلود کنید: تنها از منابع رسمی مانند گوگل پلی یا اپ استور دانلود کنید. اگر خرید از سایت‌های واسطه اجتناب‌ناپذیر است، وجود ای‌نماد را بررسی کنید.
• استفاده از کنترل والدین: از قابلیت‌های کنترل والدین روی گوشی و کنسول استفاده کنید. پیش‌تر بهترین ابزارهای نظارتی برای اندروید و آیفون را معرفی کرده‌ایم.
• نصب آنتی‌ویروس معتبر: همیشه بهترین آنتی ویروس اندروید و کامپیوتر را انتخاب و روی دستگاه کودک نصب کنید.

کودک باید بتواند نشانه‌های خطر را بشناسد. چند مثال ساده را با او تمرین کنید:

• وقتی پیشنهادی بیش‌ از حد خوب به‌نظر می‌رسد.
• وقتی کسی او را به فضای خصوصی مثل چت خصوصی در دیسکورد می‌برد.
• وقتی پیام‌ها یا لینک‌هایی از افراد ناشناس دریافت می‌کند.
• وقتی حس ناراحتی یا ناامنی دارد؛ به او بیاموزید در چنین مواقعی بی‌درنگ شخص را بلاک و گزارش کند.

اگر با وجود تمام اقدامات، کودک شما قربانی سوءاستفاده یا کلاهبرداری شد، آرامش خود را حفظ کنید و اقدامات زیر را فوراً انجام دهید:

• ایمن‌سازی حساب‌ها: رمز عبور حساب هک‌شده و همه‌ی حساب‌های مشابه را تغییر دهید. در صورت امکان، احراز هویت دو مرحله‌ای را نیز فعال کنید. برای امن کردن حساب گوگل، آموزش فعال‌سازی تأیید دو مرحله‌ای حساب گوگل را دنبال کنید.
• تماس با بانک: اگر اطلاعات بانکی فاش‌ شده است، بلافاصله با بانک تماس بگیرید و کارت را مسدود کنید.
• جمع‌آوری شواهد: از مکالمات، لینک‌ها، صفحات تقلبی و پروفایل افراد مظنون اسکرین‌شات بگیرید. این شواهد برای پیگیری ضروری‌ است.
• گزارش دادن رسمی: ابتدا با مرکز فوریت‌های سایبری پلیس فتا (شماره ۰۹۶۳۸۰) تماس بگیرید یا از طریق سایت fata.gov.ir گزارش ثبت کنید. در صورت نیاز به شکایت رسمی، از سامانه‌ی ثنا به آدرس sana.adliran.ir استفاده کنید. راهنمای نحوه ثبت نام و مدارک لازم برای ثبت شکایت در پلیس فتا پیش‌تر در زومیت منتشر شده است.

بازی‌های آنلاین به بخشی جدایی‌ناپذیر از دنیای کودکان امروز تبدیل شده‌اند. امنیت در این فضا نیازمند آگاهی، ابزار مناسب و ارتباط مداوم میان والدین و فرزندان است. با آموزش و توانمندسازی، نه‌تنها از کودکان در برابر خطر محافظت می‌کنیم، بلکه آن‌ها را برای تصمیم‌گیری هوشمندانه در دنیای دیجیتال آماده می‌سازیم.

شما چه روش‌های برای حفاظت از کودکان و نوجوانان در فضای آنلاین پیشنهاد می‌کنید؟‌ لطفاً دیدگاه‌های خود را با ما و دیگر کاربران به اشتراک بگذارید.