مرکز پژوهش‌های مجلس: ۲۵۶ هزار نفر به جمعیت فقرا اضافه شد/ وام مسکن ۷۱ هزار نفر را فقیر کرده است

روز گذشته مرکز پژوهش‌های مجلس گزارش پرجزئیاتی از فقر ناشی از هزینه‌های تأمین مسکن در سال ۱۴۰۲ منتشر کرد. در ادامه بخش‌های مهم این گزارش به صورت خلاصه آماده شده است که شامل نکات مهمی درباره بخشی از چهره فقر در دو سال گذشته بوده:

وقتی فقط درآمد خانوارهای مستأجر را بررسی کنیم، در سال ۱۴۰۲ حدود ۲۷ درصد از آن‌ها (معادل ۱.۳۳ میلیون خانوار) فقیر محسوب می‌شدند؛ یعنی درآمدشان کمتر از خط فقر بوده است. اما اگر علاوه بر درآمد، هزینه‌های بالای تأمین مسکن را هم در نظر بگیریم، ۶۵۲ هزار خانوار به این جمعیت فقیر اضافه می‌شود که درآمدشان بالاتر از خط فقر است ولی هزینه‌های مسکن باعث شده در عمل فقیر باشند. در نتیجه، نرخ فقر در میان مستأجرها از ۲۷ درصد به حدود ۴۰ درصد افزایش پیدا می‌کند.

نکته مهم دیگر این گزارش این است که از سال ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲ به تعداد خانوارهای مستاجر درگیر فقر ۶۹ هزار خانوار (یعنی ۲۵۶ هزار نفر) اضافه شده است و این یعنی فقر ۳.۶ درصد در این یک سال رشد داشته.

از این جمعیت با جیب‌های خالی در چنگال هزینه‌های مسکن دیگر چه اطلاعاتی داریم؟

• در سال ۱۴۰۲، حدود ۹۴٪ از کل خانوارهای مستأجر فقیر در مناطق شهری زندگی می‌کردند.

• بیشتر خانواده‌های مستاجر فقیر، ۴ نفره هستند.

• سن سرپرست بیشترین خانوارهای مستأجر درگیر فقر، بین ۳۵ تا ۴۴ سال بوده است.

• از نظر جغرافیایی هم استان تهران با ۶۲۰ هزار خانوار و نرخ فقر ۴۳ درصد، رکورددار بیشترین تعداد مستأجران فقیر است.

• در سال ۱۴۰۲، بعد از تهران مستاجران فقیر در خراسان رضوی، اصفهان و فارس سکونت داشته‌اند.

• کمترین تعداد هم در چهارمحال و بختیاری با ۴ هزار خانوار و نرخ فقر ۱۴ درصد ثبت شده است.

برخلاف مستاجران تهران که بیشتر افراد به خاطر درآمد ناکافی فقیر شده‌اند، در استان‌های اردبیل و ایلام، بیشترین نسبت خانوارهای فقیر مستأجر به خاطر هزینه‌های بالای تأمین مسکن فقیر شده‌اند؛ یعنی درآمدشان شاید بد نباشد، اما هزینه مسکن آن‌قدر بالاست که آن‌ها را به زیر خط فقر کشانده است.

در بخش وام مسکن گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس به این موضوع اشاره شده که مالکان مسکن که هنوز اقساط وام مسکن می‌پردازند بخشی از جمعیت درگیر فقر هستند. جمعیت این گروه تقریباً یک‌پنجم مالکان مسکن می‌شود؛ گروهی که به دلیل درآمد پایین، هزینه‌ها و اقساط مسکن در حال تجربه فقر هستند.

نمودار زیر ساختار کلی خانوارهای کشور را از نظر وضعیت مالکیت مسکن و فقر نشان می‌دهد:

در نهایت، این طور که مرکز پژوهش‌های مجلس نوشته وضعیت فقر در بین خانوارهای مستأجر طی ۱۷ سال به طور قابل توجهی بدتر شده است. آمار و ارقام نشان می‌دهد که تعداد خانوارهایی که به دلیل فقر (کمبود درآمد یا هزینه بالای مسکن) در وضعیت دشوار قرار دارند، از حدود ۶۰۷ هزار خانوار در سال ۱۳۸۵ به حدود ۱.۹۸ میلیون خانوار در سال ۱۴۰۲ رسیده است و این یعنی جمعیت آنها با ۲۲۶ درصد افزایش تقریباً سه برابر شده‌است.