ارائه پنج مقاله علمی با موضوعیت جنگ و میراث‌فرهنگی

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما ؛ عضو هیأت علمی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری در این نشست به تشریح «نقش تصمیم‌گیری‌های مدیریتی در حفاظت از میراث‌فرهنگی در شرایط جنگی» پرداخت و گفت : مدیریت، علم و هنر ایجاد هماهنگی بین منابع مادی و غیرمادی در سازمان برای هدایت مجموعه به سمت اهداف و دستیابی به آنها با بیشترین سطح کارایی است. مدیر فردی است که بین بخش‌های مختلف نیروی انسانی هماهنگی ایجاد می‌کند تا اقدامات لازم برای دستیابی به اهداف سازمانی را انجام بدهند. طرز فکر و عملکرد مدیر حرفه‌ای برای سازمان ارزش افزوده ایجاد می‌کند.

ملیحه مهدی آبادی افزود : در شرایط بحرانی،  تصمیم‌گیری‌های مدیریتی نقش غیر قابل انکاری در هدایت درست یا غلط مجموعه دارد. جنگ شرایطی بحرانی است که علاوه بر آسیب‌های جانی، خسارت‌های مالی و فیزیکی جبران‌ناپذیری به‌جای می‌گذارد. در این شرایط که عموماً جان انسان‌ها در اولویت حفاظت قرار می‌گیرد حفاظت از آثار تاریخی دشوارتر از زمان عادی خواهد بود. شناخت درست از شرایط جنگی و نوع جنگ می‌تواند در تصمیم‌گیری‌های مدیریتی بیشترین تأثیر را داشته باشد چه‌بسا در جنگ ۱۲ روزه اخیر و غافلگیری آن میزان آمادگی متولیان موزه‌ها و محوطه‌های تاریخی به بوته آزمایش نهاده شد. برخی از محوطه‌ها و موزه‌ها تا حدودی برای شرایط بحران آماده بودند و برخی دیگر توان انجام حداقل اقدامات حفاظتی را نداشتند. در این میان برخی مدیران موزه‌ها با شتاب‌زدگی اقدامات حفاظتی که باید با برنامه‌ریزی و تحت نظارت حفاظت‌گران اموال فرهنگی انجام می‌گرفت را اجرایی کردند؛ که جای نقد و بررسی دارد.

 کارشناس پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی‌فرهنگی نیز در این نشست ، به ارائه مقاله «راهبرد‌های مدیریت بحران برای حفاظت از آثار فرهنگی روباز در برابر تهدیدات ناشی از جنگ» پرداخت و گفت : جنگ به عنوان مخرب‌ترین بحران بشری، تهدیدی فوری برای میراث فرهنگی روباز محسوب می‌شود. این آثار که نقش هویت‌ساز در منظر شهری و حافظه جمعی دارند، به دلیل ماهیت ثابت، پراکندگی جغرافیایی و آسیب‌پذیری ذاتی، در معرض تهدیدات مستقیم (بمباران، تخریب عمدی) و غیرمستقیم (لرزش ناشی از انفجار، تغییر شرایط محیطی) قرار می‌گیرند. 

شیبا خدیر افزود: این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی چالش‌های محافظت از این آثار می‌پردازد. یافته‌ها نشان می‌دهد مهم‌ترین چالش‌ها ، شامل نبود برنامه مدون مدیریت بحران، کمبود بودجه و تجهیزات تخصصی، ضعف هماهنگی بین‌سازمانی و عدم آگاهی عمومی است.

از دیگر کارشناسان  پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی- فرهنگی نیز درباره «مقایسه تطبیقی راهبرد‌های حفاظت از میراث فرهنگی در درگیری‌های نظامی: مطالعه موردی جنگ ۱۲ روزه ایران و اسرائیل و جنگ اوکراین و روسیه» سخنرانی کرد و گفت : میراث فرهنگی به‌عنوان سرمایه هویتی بشریت، در زمان وقوع درگیری‌های مسلحانه در معرض تهدیدی جدی قرار می‌گیرد. این پژوهش با رویکردی تطبیقی- تحلیلی به بررسی و مقایسه راهبردها، اقدامات و کاربرد فناوری‌های نوین در حفاظت از میراث فرهنگی در دو بحران اخیر، یعنی جنگ ۱۲ روزه بین ایران و اسرائیل و جنگ جاری اوکراین و روسیه، می‌پردازد.

فاطمه علیمیرزایی افزود : هدف اصلی این مطالعه، ارزیابی میزان تاب‌آوری، شناسایی نقاط قوت و ضعف، تحلیل نقش فناوری‌های دیجیتال در صیانت از آثار فرهنگی، و معرفی و ارزیابی چالش‌ها در این دو بستر متفاوت است.

یافته‌های تحقیق حاکی از آن است که ماهیت، مقیاس و مدت زمان درگیری، در کنار محدودیت و محرومیت‌های سیاسی و امنیتی ایران تأثیر مستقیمی بر راهبرد‌های حفاظتی داشته است. جنگ ۱۲ روزه تحمیلی اگرچه کوتاه بود، اما با تهدید موشکی گسترده همراه شد و پاسخ حفاظتی در آن متمرکز بر پدافند غیرعامل و جابجایی آثار موزه‌ای با امکانات موجود بود. در مقابل، جنگ تمام‌عیار در اوکراین منجر به تخریب گسترده و سیستماتیک میراث در گستره‌ای وسیع شده و پاسخ این کشور را به سمت مستندسازی دیجیتال پیشگیرانه، همکاری گسترده با نهاد‌های بین المللی و استفاده از فناوری برای ثبت و احیای آثار سوق داده است.

واحد جولایی باستان‌شناس نیز در این نشست به بیان گوشه‌ای از مقاله مشترک‌اش با محمدحسن ماورانی با عنوان «فناوری‌های نوین و تجارب جهانی در حفاظت از میراث‌فرهنگی در شرایط جنگی: امکان‌سنجی اجرای الگو‌های بین‌المللی در ایران در پرتو رخداد‌های ۲۰۲۵» پرداخت و گفت: جنگ‌ها همواره تهدیدی جدی برای میراث فرهنگی ملت‌ها بوده‌اند؛ میراثی که هویت تاریخی و انسجام اجتماعی را بازتاب می‌دهد. رخداد‌های ۲۰۲۵ میان ایران و اسرائیل، بار دیگر اهمیت حفاظت پیشگیرانه از میراث فرهنگی در شرایط جنگی و بحران را آشکار ساخت. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش فناوری‌های نوین شامل سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)، مستندسازی سه‌بعدی و بانک‌های دیجیتال در کاهش آسیب‌پذیری میراث فرهنگی ایران و امکان الگوبرداری از تجارب جهانی همچون فعالیت‌های یگان ویژه کارابینیری ایتالیا (Carabinieri) و سازمان بین المللی سپر آبی (Blue Shield International) انجام شده است.

همچنین جبرئیل نوکنده رئیس کل موزه ملی ایران نیز  در این نشست تخصصی به تشریح اقدامات موثر موزه ملی در جنگ ۱۲ روزه پرداخت.

همایش «جنگ و میراث‌فرهنگی برنامه‌ریزی و آمادگی» در دو بخش مراسم افتتاحیه و نشست‌های تخصصی امروز ۲۸ مهرماه ۱۴۰۴ با حضور پژوهشگران و محققان این حوزه برگزار شد.