نظام دانشگاهی ما هنوز نتوانسته حلقه ارتباط با بازار کار را شکل دهد

به گزارش ایسنا، مهری سادات موسوی، معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی سازمان تجاری‌سازی فناوری و اشتغال دانش‌بنیان جهاددانشگاهی(ستفا) با تأکید بر اینکه اشتغال صرفاً به داشتن مدرک تحصیلی وابسته نیست، گفت: در کشور ما نگاه به اشتغال بیش از حد بر مدرک تحصیلی متمرکز شده است؛ در حالی‌که اشتغال، حتی در قالب خوداشتغالی، یک فرایند چندوجهی است که نیازمند مهارت، تجربه و درک فرهنگی و اجتماعی از محیط کار است.

وی افزود: دانش‌آموختگان ما پس از دریافت مدرک، حتی در مقطع دکتری، گاه در نقطه صفر قرار دارند و نمی‌دانند از کجا باید شروع کنند، در حالی‌که فردی در این سطح تحصیلی باید آن‌قدر مجهز به مهارت‌های مختلف باشد که بتواند چند نفر را هدایت کند، نه اینکه تازه به دنبال کسب مهارت‌های اولیه باشد.

غفلت از بعد فرهنگی آموزش و پرورش

موسوی با اشاره به نقش آموزش و پرورش در جامعه‌پذیری دانش‌آموزان، اظهار کرد: بخش قابل‌توجهی از مهارت‌های لازم برای ورود به بازار کار، در فرایند جامعه‌پذیری و در نظام آموزشی شکل می‌گیرد، اما متأسفانه در بخش فرهنگی آموزش و پرورش کمتر به این موضوع توجه شده است.

وی در ادامه با بیان مثالی از یک مطالعه انجام‌شده در ژاپن گفت: در این تحقیق مشخص شد که سنین ۹ تا ۱۵ سالگی، دوران شکل‌گیری تعلق فرهنگی و هویت ملی کودکان است. ژاپنی‌ها بر همین اساس تصمیم گرفتند کارمندانی را که در این بازه زمانی فرزند دارند، به خارج از کشور اعزام نکنند تا حس تعلق فرهنگی در فرزندانشان حفظ شود. این مثال نشان می‌دهد که پرورش فرهنگی و ملی افراد باید آگاهانه و در سنین حساس شکل گیرد.

چالش‌های فرهنگی در عصر فضای مجازی

این مقام مسئول با اشاره به تغییر شرایط نسل جدید در فضای مجازی تأکید کرد: امروزه ما از کودکی گوشی هوشمند را در اختیار فرزندان قرار می‌دهیم، در نتیجه دیگر مشخص نیست فرایند رشد فرهنگی و اجتماعی آنان در چه فضایی و با چه الگویی شکل می‌گیرد. تعلق فرهنگی و هویتی آنان گاه به جای جامعه واقعی، در فضای مجازی ساخته می‌شود.

وی ادامه داد: سیستم دانشگاهی ما بدون توجه به این مسئله، دانشجویانی را تربیت می‌کند که بسیاری از آنان پس از فارغ‌التحصیلی تنها به خروج از کشور فکر می‌کنند. در حالی‌که آن دسته از افرادی که در بُعد فرهنگی و هویتی خود عمیق‌تر رشد کرده‌اند، بیشتر به ماندن و خدمت در کشور تمایل دارند.

ارتقای هوش فرهنگی و مهارت‌های ارتباطی؛ حلقه مفقوده اشتغال

موسوی با تأکید بر اینکه در انتهای زنجیره اشتغال باید نگاه‌مان به ابتدای آن باشد، گفت: لازم است از دوران دانشجویی بر ارتقای هوش فرهنگی و اجتماعی، مهارت‌های ارتباطی و تعاملات انسانی دانشجویان سرمایه‌گذاری کنیم. تعاملات واقعی در جامعه امروزی به‌شدت کاهش یافته است و بسیاری از دانشجویان از دوران مدرسه تا دانشگاه، درگیر فضای مجازی بوده‌اند.

وی با اشاره به آثار این مسئله افزود: بسیاری از رفتارهای اجتماعی در بازخوردهای زندگی واقعی شکل می‌گیرد، اما وقتی این تعاملات واقعی حذف شود، فرد حتی باهوش‌ترین و نخبه‌ترین باشد، در محیط کار ممکن است رفتاری بروز دهد که در شأن موقعیت شغلی او نیست؛ چون فرصت تجربه و آزمون‌وخطا در فضای واقعی را نداشته است.

ضرورت تدوین «پرونده مهارت شغلی» برای هر دانشجو

معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی ستفا جهاددانشگاهی در ادامه با بیان اینکه آموزش‌های مهارتی باید در ساختار آموزش عالی نهادینه شود، تصریح کرد: پیشنهاد ما این است که در کنار آموزش‌های تخصصی، برای هر دانشجو یک پرونده مهارتی و شغلی تعریف شود. این پرونده تنها مربوط به مهارت‌های کسب‌وکار نیست، بلکه باید مجموعه‌ای از مهارت‌های فردی، ارتباطی و اجتماعی را نیز در برگیرد تا خلأهای مهارتی دانشجویان شناسایی و تکمیل شود.

ضرورت آموزش مهارت‌های زندگی و وقت‌شناسی در کنار آموزش تخصصی

معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی ستفا جهاددانشگاهی با اشاره به کمبود آموزش‌های کاربردی در نظام آموزشی کشور گفت: متأسفانه بسیاری از آموزش‌هایی که باید به جوانان داده شود، در برنامه‌های رسمی وجود ندارد. امروز شاهدیم برخی از پسران صرفاً برای تعویق سربازی، تحصیل خود را سال‌ها طول می‌دهند. این در حالی است که اگر فرد قدر زمان خود را بداند و مفهوم سرمایه عمر را درک کند، حاضر نمی‌شود یک دوره کارشناسی چهار ساله را شش سال به‌طول انجامد فقط برای فرار از خدمت وظیفه.

وی افزود: این مسائل ظاهراً جزئی، در واقع چالش‌های مهم فرهنگی و رفتاری‌اند که باید هم‌زمان با آموزش‌های تخصصی دانشگاهی مورد توجه قرار گیرند؛ اما متأسفانه تاکنون اقدام میدانی و ملموسی در این زمینه مشاهده نشده است و لازم است با سرعت و جدیت بیشتری در این حوزه کار شود.

شکاف عمیق میان دانشگاه و بازار کار

موسوی با اشاره به جدایی نظام دانشگاهی از واقعیت‌های بازار کار اظهار کرد: یکی از چالش‌های اساسی در حوزه اشتغال این است که ارتباط مؤثری میان آموزش دانشگاهی و نیازهای بازار وجود ندارد. فارغ‌التحصیلان ما پس از پایان تحصیلات تخصصی خود، تازه متوجه می‌شوند که برای ورود به بازار کار باید مهارت‌های جدیدی را یاد بگیرند و این یعنی هدررفت طلایی‌ترین سال‌های عمر آنان.

وی ادامه داد: این فاصله میان دانشگاه و بازار محدود به رشته خاصی نیست؛ چه در علوم انسانی، چه در فنی و مهندسی یا سایر رشته‌ها، نیازهای واقعی بازار از آموزش‌های دانشگاهی جدا شده است. بخشی از این مسئله به ساختار دانشگاهی ما برمی‌گردد که به‌جای مسئله‌محوری، به سمت مقاله‌محوری حرکت کرده است. وقتی تمرکز صرفاً بر تولید مقاله باشد، دیگر نیازی به شناخت مشکلات واقعی جامعه و ارائه راه‌حل برای آن‌ها احساس نمی‌شود.

ضرورت آشنایی دانشجویان با بازار کار و مهارت‌های روز

این مقام مسئول با تأکید بر اهمیت شناخت بازار کار پیش از فارغ‌التحصیلی گفت: دانشجو باید از دوران تحصیل بداند که قرار است در چه فضایی فعالیت کند، چه مهارت‌هایی برای حضور در بازار لازم دارد و چه نرم‌افزارها و ابزارهایی را باید بشناسد. متأسفانه بسیاری از دانشجویان حتی به نرم‌افزارهای پایه در رشته خود مسلط نیستند و این ضعف موجب می‌شود نتوانند در همان حوزه تخصصی شغلی پیدا کنند.

وی افزود: ما در کشور با کمبود شدید مهارت‌های نرم مانند ارتباطات مؤثر، کار تیمی و حل مسئله مواجهیم و در عین حال در حوزه مهارت‌های سخت و فنی نیز ضعف جدی داریم. بنابراین لازم است در همان پرونده مهارت شغلی دانشجویان که پیش‌تر مطرح شد، این دو دسته مهارت به‌صورت توأمان دیده شود تا آموزش‌ها جامع و واقعی باشد.

پیامدهای مدرک‌گرایی و چالش‌های ساختاری اقتصاد

موسوی با انتقاد از مدرک‌گرایی حاکم بر نظام آموزشی کشور خاطرنشان کرد: بسیاری از فارغ‌التحصیلان ما، پس از سال‌ها تحصیل، به نقطه‌ای می‌رسند که نمی‌دانند با دانش خود چه کنند. من بارها با افرادی روبه‌رو شده‌ام که با وجود داشتن مدرک دکتری، می‌گویند از کودکی تنها یاد گرفته‌اند درس بخوانند و اکنون نمی‌دانند در زندگی چه مسیری را انتخاب کنند. این مسئله برای جامعه یک زنگ خطر است.

وی ادامه داد: باید تلاش کنیم هیچ‌کدام از دانشجویان ما به چنین نقطه‌ای نرسند. این در حالی است که مشکلات اقتصادی و ساختاری، شرایط را برای جذب نیروی تحصیل‌کرده دشوار کرده است. بخش خصوصی به دلیل تورم و رکود اقتصادی توان استخدام نیروهای جدید را ندارد و کارآفرینان نیز در مسیر ورود به بازار کار با موانع متعددی روبه‌رو هستند.

لزوم ایجاد بستر ملی برای اتصال مهارت‌آموختگان به بازار کار

معاون توسعه اشتغال و کارآفرینی ستفا جهاددانشگاهی با تأکید بر ضرورت ایجاد پیوند میان مهارت‌آموختگان و فرصت‌های شغلی کشور گفت: در حال حاضر با وجود تعداد زیادی از مشاغل و ظرفیت‌های جذب نیرو، چه در بخش کارآفرینی و چه در حوزه استخدامی، با پدیده‌ای به نام “جزایر منفصل بازار کار” مواجهیم؛ یعنی سامانه یا بستر ملی منسجمی وجود ندارد که بتواند افراد مهارت‌دیده را فارغ از رشته تحصیلی‌شان به فرصت‌های واقعی اشتغال متصل کند.

وی افزود: حتی اگر دانشجویان فرایند مهارت‌آموزی را طی کنند و پرونده مهارتی شغلی خود را تکمیل کرده باشند، باز هم خلأ ساختاری جدی وجود دارد؛ چراکه هنوز بستری ملی برای اتصال نظام آموزش عالی و بازار کار فراهم نشده است. متأسفانه این مسئله سال‌هاست مطرح است، اما همچنان در همان نقطه قبلی باقی مانده‌ایم.

شکاف میان عرضه و تقاضای نیروی کار

موسوی با بیان اینکه کشور هم‌زمان با دو پدیده متناقض روبه‌روست، اظهار کرد: از یک سو با انبوهی از فارغ‌التحصیلان بیکار مواجهیم و از سوی دیگر بسیاری از کارفرمایان و واحدهای تولیدی از کمبود نیروی کار متخصص رنج می‌برند. این نشان‌دهنده نبود سازوکار مؤثر برای ارتباط میان عرضه و تقاضای نیروی انسانی است.

وی ادامه داد: واقعاً جای تعجب دارد که در کشوری با این حجم از فناوری و سامانه‌های دولتی، هنوز پلتفرمی ملی برای پیوند میان مهارت‌آموختگان و فرصت‌های شغلی ایجاد نشده است. در حالی‌که امروز حتی فناوری‌هایی مانند هوش مصنوعی به‌طور گسترده در دسترس قرار گرفته‌اند، ما هنوز در ابتدایی‌ترین گام اتصال نیروی کار به بازار مشکل داریم. امیدوارم این خلأ به‌سرعت برطرف شود، چراکه یکی از چالش‌های کلیدی اشتغال در کشور است.

آموزش «مسئولیت شخصی»؛ گام مغفول در تربیت نیروی انسانی

این مقام مسئول در ادامه با اشاره به اهمیت تقویت حس مسئولیت‌پذیری فردی در میان دانشجویان گفت: باید در فرایند تربیت و آموزش افراد، مفهوم مسئولیت شخصی را نهادینه کنیم. متأسفانه امروز نیروهایی تربیت می‌شوند که انتظار دارند صرفاً درس بخوانند و دیگران برایشان کار فراهم کنند، در حالی‌که اگر فرد ببیند نظام دانشگاهی در برخی حوزه‌ها خلأ دارد، باید خود برای یادگیری مهارت‌ها پیش‌قدم شود.

وی افزود: تا زمانی که فرهنگ مسئولیت‌پذیری فردی در آموزش عالی نهادینه نشود، حتی بهترین ساختارها نیز کارایی لازم را نخواهند داشت. هر دانشجو باید یاد بگیرد که ارتقای مهارت‌های خود را نه یک الزام تحصیلی، بلکه مسئولیتی برای آینده شغلی و زندگی‌اش بداند.

 پیوند پرونده مهارتی با بازار کار ملی

موسوی در جمع‌بندی سخنان خود تأکید کرد: مهم‌ترین اقدام، ایجاد و تکمیل پرونده مهارتی شغلی برای همه دانشجویان در تمام رشته‌هاست. این پرونده باید به‌گونه‌ای طراحی شود که بتواند دانشجویان را مستقیماً به بازار کار متصل کند.

وی گفت: از سوی دیگر باید بستر ملی جامعی فراهم شود تا کارفرمایان و صاحبان کسب‌وکارهایی که اکنون به دلیل کمبود نیروی ماهر با رکود یا تعطیلی مواجهند، بتوانند به‌سادگی به این نیروی انسانی دسترسی داشته باشند. تحقق این هدف می‌تواند گامی اساسی در رفع بخشی از بحران اشتغال کشور باشد.

انتهای پیام