فرارو- «ببند لطفا!» عبارتی بر بیلبوردهای سطح شهر است که پس از چند ثانیه فکر کردن، مردم را ترغیب به صرفه‌جویی در مصرف آب می‌کند. به جز آن، در جای جای پایتخت هیچ نمودی از مساله بحران آب به چشم نمی‌خورد. از تانکر آبرسانی به فضای سبز تا شیرفلکه‌هایی که در گوشه‌وکنار باغچه‌ها دیده می‌شوند همچنان از چاه‌های شهرداری آب مصرف می‌کنند؛ چاه‌هایی که در مرداد ماه ۲۰۰ حلقه آن از مدار خارج شده بود.
به گزارش فرارو، اواخر مهر ماه، وقتی هنوز سدهای تهران به حجم مرده نزدیک نشده بود، سخنگوی صنعت آب خطاب به شهرداری گفت: «آبیاری چمن‌ها در وسط آفتاب هیچ ضرورتی ندارد. فرض کنید چمنی زرد شود؛ چه اتفاقی می‌افتد؟» بنابراین مسئولین شهرداری راهکارهایی همچون استفاده از پساب و روش‌های قطره‌ای برای آبیاری فضای سبز را پیشنهاد داد، اما عملیاتی شدن آن هنوز در هاله‌ای از ابهام است. بحث این است که هدررفت آب به شیوه شهرداری در بخش‌های مختلف شهر دیده می‌شود؛ هدررفتی که از دیده مردم نیز پنهان نیست.
چرا تانکرها تشنه‌اند به نشتی؟
در طول روز و گاهی به هنگام شب، تانکرهای آبرسانی به فضای سبز توسط شهرداری به راه می‌افتند. در امتداد فضای سبز وسط بلوار، پاکبان‌ها تابلو احتیاط در دست دارند و هشدار می‌دهند. تانکر در حال آبیاری درخت‌هاست. اما، حتی اگر پاکبانی هشدار نمی‌داد که «از سرعت خود بکاهید» رد آب که از چند کیلومتر آن‌سوتر در مسیر جاده باقی مانده بود رانندگان را آگاه می‌کرد. تانکرهای شهرداری برای آبیاری فضای سبز حدود ۵۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰ لیتر ظرفیت دارند.
ویدئویی که در ادامه مشاهده می‌کنید توسط یکی از مخاطبان فرارو ارسال شده. او اشاره دارد که این تانکر آب ساعت ۵ صبح در اندیشه شهریار دیده شده است. او در پیام خود نوشت: «تو همین هفته این سومین باره دارم تو مسیری که از خونه میام بیرون این تانکرهای آب رو می‌بینم که دارن به گیاهان وسط جاده آب میدن. حداقل ظرفیت هر یک از این تانکرها ۱۲ هزار لیتر هست. شیوه آبیاری کاملا مشخص هست، معلومه چیزی حدود یکم پنجم آب داره هدر میره. توی شهری که در بحران آب هست چرا باید اینطوری آبیاری انجام بشه؟ چندتا از اینا روزانه در استان تهران یا کرج دارن به گیاهان به این شیوه غیر استاندارد آب میدن؟»
این آب از کجا برداشت شده؟ عیسی بزرگزاده، سخنگوی صنعت آب، مردادماه سال جاری اعلام کرد: «شهرداری تهران برای آبیاری فضای سبز شهری از ۷۰۰ حلقه چاه استفاده می‌کند.»
علی‌محمد مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهرداری تهران اما نظر متفاوتی داشت و اشاره کرد که شهرداری ۵۷۰ چاه در اختیار دارد. اما، نقطه حساس ماجرا آنجا بود که اعلام کرد: «۱۰۸ چاه به طور کامل خشک شده‌اند و ۱۰۱ حلقه نیز با کاهش دبی روبه‌رو شده‌اند و به‌زودی خشک خواهند شد.» خشک شدن این چاه‌ها از سویی دیگر می‌تواند تهران را تهدید کند و آن مساله فرونشست است. تشدید برداشت آب از چاه‌های مجاز و غیرمجاز در دشت‌های ورامین، شهریار و اطراف تهران باعث تشدید فرونشست زمین شده. طبق گزارشی که هم‌میهن چندی پیش منتشر کرد: «معضل فرونشست در مناطق جنوبی و غربی تهران از جمله مناطق ۱۵.۱۶، ۱۷.۱۸، ۱۹ و ۲۱ به‌شدت جدی است.»
از طرفی دیگر، وقتی وضعیت آب در تهران به نقطه بحرانی رسید، شهرداری اعلام کرد که از پساب برای آبیاری فضای سبز استفاده می‌کند. سخنگوی صنعت آب با تائید این مساله گفت حجم آن باید افزایش یابد. اما، بحث اصلی این است که پساب موجود استاندارد نیست. سال گذشته مهدی پیرهادی، عضو شورای اسلامی شهر تهران با اشاره به چالش‌های موجود در تأمین آب برای فضای سبز گفت: «پساب موجود برای آبیاری فضای سبز استاندارد نیست و وزارت نیرو و وزارت بهداشت باید این مسئله را جدی بگیرند و راهکارهای لازم را ارائه دهند.» البته شهریور ماه سخنگوی شهرداری تهران با بیان اینکه تصفیه خانه فیروزبهرام تا پایان پاییز به بهره برداری می رسد، گفت: «استفاده از پساب در ابتدای دوره هفت میلیون مترمکعب بود که با افتتاح این تصفیه‌خانه درکل به ۵۵ میلیون مترمکعب می‌رسد.»
بنابراین توسعه تصفیه‌خانه‌های محلی به‌عنوان یکی از راهکارهای اصلی در دستور کار شورای شهر قرار گرفته. مهدی عباسی، رئیس کمیسیون شهرسازی شورای شهر تهران، هم خواستار صدور دستور صریح از سوی شهردار تهران برای تأمین منابع مالی جهت تکمیل زنجیره بازچرخانی آب شده. اما طبق آمار رسمی موجود، هم اکنون کمتر از سه درصد از آب مصرفی برای آبیاری فضای سبز از منابع تصفیه‌شده و بازیافتی تأمین می‌شود.
به هر رو آب موجود در این تانکرها با هر کیفیتی که باشد در وضعیت امروز پایتخت می‌تواند نقشی پررنگ ایفا کند. پرسش این است که چرا تانکرها باید نشتی داشته باشند؟ به گفته کارشناسان مهم‌ترین دلیل آن فرسودگی مخازن است.
چه کسی قرار است شیرفلکه‌ها را ببندد؟
به جز تانکرهای آبرسان به فضای سبز، در باغچه‌ها و کرت‌بندی‌های متفاوت شیرفلکه‌هایی دیده می‌شوند که احتمالا قرار است باغبان به آن شلنگی وصل کند و به وسیله آن درختان و فضای سبز را آبیاری کند. اما، در سطح شهر، برخی از این فلکه‌ها باز می‌مانند و گاهی چندین روز پی در پی خبری از هیچکس نیست تا آن را ببندد. عموما این فلکه‌ها فشار آب بالایی دارند و در برخی موارد، آب از کرت بندی باغچه خارج شده و سطح زمین را لغزنده می‌کند.
برای گزارش چنین مساله‌ای از چنان نظام پیچیده‌ای باید عبور کرد که برخی از مردم از گفتن آن امتناع می‌کند. هر یک از سازمان‌ها و بخش‌ها مسئولیت را بر گردن دیگری می‌اندازند و این آب است که با فشار در حال از بین رفتن است. سجاد، یک شهروند تهرانی به خبرنگار فرارو می‌گوید: «یکی از همین روزها، وقتی شیر فلکه باز وسط بلواری در تهران دیدم فورا با شهرداری منطقه تماس گرفتم، اما هیچکس پاسخگو نبود، بعدتر با آتش نشانی تماس گرفتم که گفتند به آن‌ها مربوط نیست. در نهایت به کمک یکی از دوستان با پارچه‌ای دهانه فلکه را بستیم. اما، فشار آب اجازه نداد پارچه دوام بیاورد.» سوال این است که اگر سیستم آبیاری قطره‌ای در سطح شهر وجود داشت، آیا باز هم این فلکه‌ها باز می‌ماند؟ آیا نظارت به شکل مستمر به انجام می‌رسد یا نه؟
جدای از بحث شیرفلکه‌ها ماجرای ترکیدگی لوله‌ها هم هست. البته امسال به این دلیل که از برف و باران و سرمای شدید خبری نبود، کمتر شهر با ترکیدگی لوله مواجه شد. اما، اگر هم بود، رسیدگی به آن با تاخیر فراوان روبه رو می‌شد. جدای از این مساله، بحث نشتی هم هست. نشتی‌هایی که گاهی دیده نمی‌شوند و گاهی راهی پیدا می‌کنند تا به سطح زمین برسند. نکته این است که یکی از مهم‌ترین دلایل فروریزش زمین همین نشتی‌هاست. دلیل چیست؟ علی بیت اللهی، مدیر بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی می‌گوید: «فرسودگی خطوط توزیع، عدم خاکریزی صحیح در مسیر لوله‌ها، جنس نامناسب قطعات و اتصالات و لوله ها بوده است.»
ظهر بهترین وقت آبیاری به روش فواره‌ای است؟
روش دیگری که در شهرداری برای آبیاری فضای سبز مرسوم است، روش فواره‌ای است. به گونه‌ای که در ساعاتی مشخص فواره را باز می‌کنند تا فضای سبز سیراب شود. اما، در برخی نقاط، وقتی فواره باز می‌شود عملا خبری از فضای سبز نیست! یا اگر فضای سبزی وجود داشته باشد زمان انتخابی برای آبیاری مناسب نیست. در واقع با باز شدن فواره، به هنگام ظهر، بسیاری از قطرات در هوا تبخیر می‌شوند و حتی به زمین نمی‌رسند.
از سوی دیگر باید به بعد روانی این ماجرا با توجه به بحران آب موجود اشاره کرد. همانطور که عیسی بزرگزاده، سخنگوی صنعت آب، پیش‌تر در گفت‌وگو با فرارو اشاره کرده بود: «آبیاری چمن به سبک فواره‌ای پیام روانی اشتباهی به جامعه می‌فرستد و بر رفتار مصرف‌کنندگان اثر منفی می‌گذارد.» درواقع این یکی از همان نشانه‌هاست. وقتی در سطح شهر تردد می‌شود، همان نشانه‌هایی به چشم می‌آید که پیش از بحران آب دیده می‌شد.
به طور کل، آنچه در سطح شهر به چشم می‌آید، فاصله میان هشدارهای رسمی در باب بحران آب و شیوه‌های جاری آبیاری فضای سبز به شیوه شهرداری است. این حس را القا می کند که قرار نیست به روز رسانی شود؛ از تانکرهایی که نشتی دارند تا شیرفلکه‌هایی که روزها باز می‌مانند و فواره‌هایی که در ساعات گرم روز روشن می‌مانند برای چمن‌هایی که یا کاملا زرد شده یا قرار است در وضعیت بحران آب به تازگی سبز شوند. این جزئیات روزمره در شهر جریان دارد؛ جزییاتی که شهروندان هر روز از کنار آن عبور می‌کنند در حالی که مدام به آن‌ها گفته می‌شود که باید «در مصرف آب صرفه‌جویی کنید».
source