رودکی؛ آغازگر شعر فارسی و پدر نخستین دیوان پارسی

محمدجعفر محمدزاده، در گفت‌و‌گو با خبرنگار صداوسیما با اشاره به جایگاه ممتاز رودکی در تاریخ ادبیات ایران اظهار کرد: رودکی متقدم‌ترین شاعر زبان فارسی است و به دلیل همین تقدم تاریخی، بر دیگر شاعران نامدار فضل تقدم دارد و در جهان فارسی‌زبان به عنوان «پدر شعر فارسی» شناخته می‌شود.

وی افزود: پیش از رودکی شاعرانی به صورت پراکنده وجود داشتند، اما تقریباً هیچ‌یک صاحب دیوان نبودند. رودکی نخستین شاعری است که امروز مجموعه‌ای نسبتاً کامل از اشعار او در دست داریم و حدود هزار و ۳۰۰ بیت از سروده‌هایش باقی مانده است؛ در حالی‌که در منابع تاریخی آمده او بیش از یک میلیون بیت شعر سروده که متأسفانه بخش عمده‌ای از آن از میان رفته است.

محمدزاده با تأکید بر توانایی کم‌نظیر رودکی در سرایش شعر گفت: رودکی در تمامی بحور عروضی شعر سروده و در قالب‌هایی، چون غزل، قصیده، قطعه، رباعی و مثنوی طبع‌آزمایی کرده است. این گستردگی قالب‌ها در آغاز شکل‌گیری شعر فارسی، نشان‌دهنده پختگی زودهنگام شعر اوست.

این استاد زبان و ادبیات فارسی یکی دیگر از خدمات مهم رودکی را به نظم درآوردن کتاب «کلیله و دمنه» دانست و افزود: این کتاب که از سانسکریت به پهلوی و سپس به عربی ترجمه شده بود، به دست رودکی از عربی به فارسی و به شعر برگردانده شد؛ موضوعی که فردوسی نیز در شاهنامه به آن اشاره کرده است.

وی با اشاره به ویژگی‌های شخصیتی و هنری رودکی گفت: رودکی علاوه بر شاعری، با موسیقی ایرانی آشنا بود، چنگ می‌نواخت، صدایی خوش داشت و قرآن را از بر بود. همین آشنایی با موسیقی سبب شده شعر او بسیار روان، شیرین و اثرگذار باشد.

محمدزاده در ادامه به روایت مشهور بازگشت امیر بخارا اشاره کرد و گفت: زمانی که امیر بخارا از شهر دور مانده بود، با شنیدن شعر معروف «بوی جوی مولیان آید همی»، پیش از پایان شعر سوار بر اسب شد و به بخارا بازگشت. این روایت نشان‌دهنده نفوذ و اثرگذاری اجتماعی شعر رودکی است.

وی در پایان با بیان اینکه رودکی در دوره سامانیان، یکی از معدود سلسله‌های ایرانی‌تبار، می‌زیست، گفت: اگرچه آرامگاه رودکی امروز در تاجیکستان قرار دارد، اما زبان فارسی خود یک وطن است؛ وطنی فراتر از مرز‌های جغرافیایی که می‌توان آن را «ایران فرهنگی» نامید و رودکی یکی از ستون‌های اصلی آن است.