بازگشت صیانت با نامی دیگر؟ جزئیات طرح جدید مجلس برای فضای مجازی + متن طرح

دوازدهم مرداد وقتی هنوز مجلس به تعطیلات تابستانی نرفته بود، هیئت رئیسه خبر از اعلام وصول طرحی داد که به نظر می‌رسید قرار است جایگزین لایحه دولت برای کنترل فضای مجازی باشد. این طرح به نام «نظام‌بخشی فضای مجازی» تبدیل به معمایی شد که نه جزئیاتی از آن در مرکز پژوهش‌های مجلس، که باید طرح‌ها را بارگذاری کند، وجود داشت و نه متن آن جای دیگری موجود بود. گفت‌وگوهای زومیت و دیگر رسانه‌ها هم نشان داد که هیچ کدام از نماینده‌ها نمی‌دانستند این طرح از کجا آمده و محتوایش چیست؟

«صیانت» تنها کلمه مشترکی نیست که در این طرح با طرح صیانت دیده می‌شود. هر دو طرح اشتراک‌های زیادی دارند. برای مثال، در این طرح جدید هم تولید و توزیع فیلترشکن از ۹۱ روز تا دو سال حبس و مجازات‌های دیگر مانند شلاق و محرومیت‌های اجتماعی و شغلی به همراه دارد. البته طرح جدید تفاوت‌هایی هم نسبت به صیانت داشته و موادی از آن کم شده است.

اگر این همان طرحی بوده که یکشنبه هفته قبل اعلام وصول شده چرا هیچ کدام از نماینده‌ها از آن مطلع نیستند و متن آن منتشر نشده است؟ یکی از نزدیکان رضا جباری، نماینده‌ای که وصول این طرح را در مجلس اعلام کرد به زومیت می‌گوید هیئت رئیسه تصمیم خودش برای اعلام وصول را فعلا پس گرفته. این یعنی طرح مورد نظر هنوز اجازه بررسی بیشتر پیدا نکرده است.

اول: ماده اول آن به تعریف مفاهیم کلیدی پرداخته شده که هیچ تفاوتی با ماده اول طرح نظام تنظیم مقررات خدمات فضای مجازی یا همان صیانت (آخرین ورژن سال ۱۴۰۰) ندارد.

دوم: ماده دوم این پیش‌طرح تکالیفی را برای دستگاه‌های اجرایی از جمله وزارت ارتباطات و سایر دستگاه‌هایی که به‌صورت خدماتی فعالیت می‌کنند، از جمله در حوزه‌های مالی و بانکی، همچنین امور مربوط به فضای کسب‌وکار و ارائه تسهیلات مرتبط، تعیین کرده است. این ماده هم به همین صورت در صیانت تکرار شده بود.

در تبصره‌های ماده دوم آمده که یک «دستورالعمل اجرایی» برای پرداخت سهم درآمد به ارائه‌دهندگان خدمات فضای مجازی داخلی و تولیدکنندگان محتوای داخلی تهیه شده است که در طرح صیانت هم وجود داشت. به زبان ساده، یعنی پولی که از فروش اینترنت به دست می‌آید، طبق یک دستورالعمل مشخص، بین سرویس‌دهندگان و تولیدکنندگان محتوای داخلی که محتوایشان قانونی است، تقسیم می‌شود.

سوم: در ماده سوم به گذرگاه مرزی اشاره شده. این گذرگاه جایی است که در آن درباره مدیریت ترافیک ورودی و خروجی کشور تصمیم‌گیری می‌شود. در طرح صیانت مسئولیت گذرگاه‌های مرزی به مرکز ملی فضای مجازی سپرده شده بود و در این پیش طرح به شورای عالی امنیت ملی واگذار شده است.

پنجم: بر اساس این ماده از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این قانون، کلیه فرآیندهای مربوط به صدور، تمدید، کاهش، تعلیق و لغو مجوز فعالیت کسب‌وکارهای حوزه فضای مجازی، صرفاً در چارچوب مصوبات شورای عالی فضای مجازی و از طریق درگاه ملی مجوزهای کشور انجام خواهد شد. در طرح صیانت اسمی از شورای عالی فضای مجازی نیامده بود.

ششم: در ماده ششم با جزییات بیشتری به اختیارات شورای عالی فضای مجازی در زمینه سیاست‌گذاری، تصمیم‌گیری و هماهنگی در موضوعات مربوط به فضای مجازی پرداخته شده و آمده است: شورای عالی فضای مجازی اختیارات کافی را در همه امور فضای مجازی دارد و مصوبات آن لازم‌الاجراست. ضمنا تاکید شده که شکایات به این شورا قابلیت بررسی در دیوان عدالت را خواهد داشت.

هفتم: ماده هفتم طرح هم همان ماده ۱۸ طرح صیانت است که به جریمه‌ها و مجازات‌های نهادهای ارائه دهنده خدمات فضای مجازی  (مانند پلتفرم‌ها، اپلیکیشن‌ها، یا سرویس‌های آنلاین) می‌پردازد. جریمه نقدی، محدودیت در جذب کاربر، محدودیت های ترافیکی، محرومیت‌ از ادامه فعالیت برخی از این مجازات‌هاست که در طرح صیانت هم وجود داشت.

یک تبصره دیگر هم به این پیشنهاد اضافه شده که در آخرین نسخه طرح صیانت دیده نمی‌شد و آن هم اینکه پلتفرم فضای مجازی خارجی که پیش از این در کشور فعال بوده یا قصد فعالیت دارند در صورت نماینده قانونی مشمول این ماده می‌شوند. این تبصره به‌ویژه به تأکید مجلس بر لزوم معرفی نماینده قانونی از سوی پلتفرم‌هایی مانند اینستاگرام و تلگرام اشاره دارد.

نهم: ماده نهم این متن روی فیلترشکن‌ها متمرکز شده و در آن آمده: هرگونه فعالیت تجاری بدون مجوز در زمینه تولید، پخش، کپی یا عرضه غیرقانونی نرم‌افزارها و ابزارهای دسترسی مثل فیلترشکن‌ها ممنوع است و برایش مجازات در نظر گرفته می‌شود. این بخش از طرح همان ماده ۲۰ طرح صیانت است با این تفاوت که در ابتدا برای مرتبه اول مجازات درجه هفت در آن در نظر گرفته شده و در صورت تکرار به درجه شش افزایش می‌یابد که به معنای حبس تا دو سال خواهد بود. در طرح صیانت مجازات مرتبه اول یا مراتب بعد با یکدیگر تفاوتی نداشت.

در پیش‌طرح جدید همچنین این بند از صیانت تکرار شده که انتشار عمده اینگونه نرم افزار ها یا ابزار ها ولو به قصد غیرتجاری نیز مشمول این ماده است.

تبصره- چنانچه مرتکب از این بابت وجهی تحصیل کرده باشد علاوه بر مجازات مقرر در این ماده به ضبط عوائد حاصل از جرم محکوم و چنانچه این جرم را به عنوان حرفه خود انتخاب کرده باشند به جزای نقدی یک تا دو برابر مال تحصیل شده محکوم خواهد شد.

دهم: در ادامه هم قید شده که همه درآمدهای به‌دست‌آمده از اجرای این قانون مشمول مقررات خاص خود خواهد بود که محل هزینه آن‌ها در چند بند اعلام شده است.

یازدهم: ماده یازده این پیش‌طرح به حمایت از خدمات شبکه ملی اطلاعات و خدمات فضای مجازی مبتنی بر فناوری بومی اشاره دارد که در طرح صیانت هم تکرار شده بود.

دوازدهم: ماده دوازدهم هم باز به پلتفرم‌ها و سرویس‌های اینترنتی برمی‌گردد که اگر یک محتوای مجرمانه را تا ۱۲ ساعت بعد از تذکر پاک کردند، دیگر مورد برخورد قضایی قرار نمی‌گیرند. ماده‌ای که دقیقا در طرح صیانت هم تکرار شده بود.