جنگل بارانی آمازون درحال ورود به مرحلهای کاملاً تازه از تغییرات اقلیمی است که دانشمندان آن را «اقلیم فوقاستوایی» مینامند؛ وضعیتی که گفته میشود دستکم از ۱۰ میلیون سال پیش روی زمین دیده نشده است. این تغییر میتواند پیامدهایی بسیار جدی برای آینده آمازون و حتی دیگر جنگلهای بارانی جهان داشته باشد.
براساس مطالعهای جدید، خشکسالیهای شدید و داغ در آمازون در آینده بسیار بیشتر خواهند شد. در حال حاضر این منطقه فقط چند روز یا چند هفته در سال چنین شرایطی را تجربه میکند؛ اما پژوهشگران پیشبینی میکنند که تا سال ۲۱۰۰ خشکسالیهای گرم ممکن است ۱۵۰ روز از سال را شامل شوند.
جف چمبرز، استاد جغرافیا در دانشگاه کالیفرنیا برکلی و نویسنده اصلی تحقیق، میگوید: «وقتی این خشکسالیهای گرم اتفاق میافتند، در واقع وارد همان اقلیم فوقاستوایی میشویم؛ زیرا این شرایط دیگر در محدوده آبوهوای جنگلهای استوایی امروزی قرار نمیگیرد.»
دانشمندان معتقدند آخرینبار چنین اقلیمی در دوره ائوسن و میوسن وجود داشته؛ یعنی بین ۴۰ تا ۱۰ میلیون سال پیش. در آن زمان دمای جهانی بسیار گرمتر بود (حدود ۱۴ درجه سانتیگراد بالاتر از امروز) و جنگلهای استوایی هم ترکیب متفاوتی داشتند؛ برای مثال تعداد درختان همیشهسبز کمتر بود.
امروز اما شرایط به سمت همان وضعیت قدیمی برمیگردد. فصل خشک آمازون که معمولاً از ژوئیه تا سپتامبر طول میکشد، حالا طولانیتر شده و تعداد روزهای بسیار گرم نیز رو به افزایش است.
خشکسالیهای شدید باعث گرسنگی کربنی و ایجاد حبابهای خطرناک در شیره گیاهی درختان میشود که در نهایت مرگ آنها را در پی دارد
پژوهشگران برای درک بهتر تغییرات، ۳۰ سال داده از منطقهای جنگلی در شمال شهر مانائوس برزیل جمعآوری کردند که شامل دما، رطوبت، رطوبت خاک و شدت نور خورشید میشد. آنها حتی حسگرهایی در تنه درختان قرار دادند تا جریان آب و شیره گیاهی را اندازه بگیرند و ببینند درختان در مواجهه با خشکسالی چه واکنشی نشان میدهند.
به گزارش لایوساینس، نتایج نشان داد وقتی خشکسالی شدید میشود، درختان بهسختی آب پیدا میکنند و برای جلوگیری از ازدسترفتن مقدار باقیمانده آب، روزنههای برگهایشان را میبندند. این کار مانع تبخیر میشود، اما همزمان جذب دیاکسیدکربن را نیز متوقف میکند و این گاز برای رشد و ترمیم درختان ضروری است. بنابراین درختان دچار کمبود دیاکسیدکربن میشوند؛ حالتی که دانشمندان آن را «گرسنگی کربنی» مینامند.
از سوی دیگر، وقتی رطوبت خاک به کمتر از ۳۳ درصد میرسد، شیره گیاهی داخل درخت دچار حبابهای خطرناک میشود که شبیه لختهشدن خون در رگهای انسان است. این حبابها جلوی جریان طبیعی مایع در آوندهای چوبی را میگیرند و اگر زیاد شوند، درخت میمیرد. چمبرز میگوید: «اگر تعداد این حبابها زیاد شود، درخت دیگر نمیتواند زنده بماند.» او توضیح میدهد که این آستانه خطرناک رطوبت خاک در دو دوره النینو (سالهای ۲۰۱۵ و ۲۰۲۳) دقیقاً مشابه بود و این شباهت همه تیم را شگفتزده کرده است.
در حال حاضر مرگومیر درختان در آمازون حدود یک درصد در سال است، اما پژوهشگران محاسبه کردهاند که این رقم ممکن است تا سال ۲۱۰۰ به ۱٫۵۵ درصد برسد. گرچه این تغییر کوچک بهنظر میرسد، در مقیاس جنگل آمازون که یکی از بزرگترین ذخایر کربن جهان است، تأثیری بسیار بزرگ خواهد داشت.
source