ایسنا: سارا کولات(Sarah Kollat) محقق و مدرس روانشناسی در دانشگاه ایالتی پِن توضیح می‌دهد که چرا بعضی از مردم دوست دارند بترسند و فیلم ترسناک نگاه می‌کنند و از ترسیدن احساس خوبی می‌گیرند.

شاید یکی از خاطرات ترسناک دوران کودکی و نوجوانی ما یواشکی دیدن فیلم‌های ترسناک باشد، اما اینطور نیست که همگی فقط ترسیده باشیم، بلکه برای بعضی افراد، این ترسیدن در کمال تعجب با لذت نیز همراه بوده است.  

متخصصان از این موضوع به عنوان «ترس خوب» یاد می‌کنند. قابل توجه است که یک شرکت آمریکایی به نام «آمریکا هانتس(America Haunts) تخمین زده است که آمریکایی‌ها سالانه بیش از ۵۰۰ میلیون دلار صرف هزینه‌های ورود به خانه‌های خالی از سکنه صرفاً به خاطر ترسناک بودن و فضای وهم‌آلود آنها می‌کنند.

همچنین بسیاری از طرفداران ترس، وقت خود را طی سال به دیدن فیلم‌ها و نمایش‌های ترسناک و خواندن کتاب‌های ژانر وحشت می‌کنند.

برای برخی دیگر از مردم، این اشتغال به وحشت، بی‌معنی به نظر می‌رسد، چرا که با وجود اخبار جنگ و کودک آزاری، بشر هر روزه با فهرستی بلند بالا از ترس و وحشت‌های واقعی و بی‌پایان روبروست. حالا چرا در حالی که جهان، وحشت واقعی را در مقادیر زیاد ارائه می‌دهد، به دنبال ترس ساختگی برای سرگرمی باشیم؟

سارا کولات تلاقی روانشناسی و ترس را جذاب می‌داند و برای توضیح اینکه چه چیزی باعث این شیفتگی به ترسیدن می‌شود، به این نظریه اشاره می‌کند که احساسات به عنوان یک تجربه جهانی در انسان‌ها تکامل یافته‌اند، زیرا به ما کمک می‌کنند زنده بمانیم.

به گفته وی، ایجاد ترس در زندگی‌های ایمن می‌تواند لذت بخش باشد و به افراد راهی برای تمرین و آماده شدن برای خطرات زندگی واقعی می‌دهد.

ترسیدن می‌تواند احساس خوبی داشته باشد

تجربه‌های کنترل‌شده از ترس که در آن می‌توان ترس و وحشت در هر زمان دلخواه متوقف کرد، مثلا هر زمان فرد بخواهد می‌تواند فیلم ترسناک را متوقف کند یا کتاب وحشتناک را ببندد یا هر زمان که می‌خواهد از خانه خالی از سکنه خارج شود، بدون هیچ خطر واقعی، اوج فیزیولوژیکی ترس را ارائه می‌دهد.

وقتی خود را در معرض تهدید می‌بینید، هورمون آدرنالین در بدن شما افزایش می‌یابد و واکنش تکاملی «جنگ یا گریز» فعال می‌شود. ضربان قلب شما افزایش می‌یابد، عمیق‌تر و سریع‌تر نفس می‌کشید و فشار خون شما بالا می‌رود و بدن شما در حال آماده باش برای دفاع از خود در برابر خطر یا فرار هرچه سریع‌تر قرار می‌گیرد.

این واکنش فیزیکی هنگام مواجهه با یک تهدید واقعی بسیار مهم است. هنگامی که ترس کنترل شده را تجربه می‌کنید، می‌توانید از این حس پرانرژی بدون تجربه هیچ خطر واقعی لذت ببرید و سپس هنگامی که با تهدید مقابله شد و احساس ترس رفع شد، بدن شما انتقال دهنده عصبی دوپامین را آزاد می‌کند که احساس لذت و آرامش را ایجاد می‌کند.

در یک مطالعه، محققان دریافتند افرادی که به عنوان تجربه ترس کنترل‌شده از خانه‌های اصطلاحا تسخیر شده بازدید می‌کنند، فعالیت مغزی کمتری در پاسخ به محرک‌ها و اضطراب کمتری پس از قرار گرفتن در معرض آن از خود نشان می‌دهند.

این یافته نشان می‌دهد که قرار گرفتن در معرض فیلم‌های ترسناک، داستان‌های ترسناک یا بازی‌های ویدیویی هیجان‌انگیز می‌تواند در واقع شما را آرام کند. این اثر همچنین می‌تواند توضیح دهد که چرا برخی زوج‌ها بعد از یک روز پرمشغله، در خانه با تماشای فیلم‌های ترسناک استراحت می‌کنند.

کمک ترس به تعمیق روابط اجتماعی

یک انگیزه ضروری برای انسان، احساس تعلق به یک گروه اجتماعی است. به گفته کولات، افرادی که این ارتباطات اجتماعی را از دست می‌دهند، در یک حالت «اپیدمی تنهایی» گرفتار می‌شوند که افراد را در معرض خطر مشکلات روحی و جسمی قرار می‌دهد.

پشت سر گذاشتن تجربیات ترس شدید همراه با یک جمع، پیوند بین افراد را تقویت می‌کند. نمونه‌هایی از آن شامل کهنه‌سربازانی که با هم در جنگ خدمت کرده‌اند یا بازماندگان بلایای طبیعی است.

همچنین آتش نشانان اذعان دارند که ارتباط منحصر به فرد ایجاد شده از طریق به اشتراک گذاشتن تهدیدهای وحشتناک مانند ورود به یک ساختمان در حال سوختن، در شکل‌گیری و برقراری پیوندهای عاطفی عمیق با همکارانشان موثر است.

تجربیات کنترل شده ترس به شکل مصنوعی فرصت‌های مشابهی را برای این پیوندها ایجاد می‌کنند. قرار گرفتن در معرض استرس نه تنها واکنش جنگ یا گریز را تحریک می‌کند، بلکه در بسیاری از موقعیت‌ها همان چیزی را آغاز می‌کند که روانشناسان آن را سامانه «تمایل و دوستی» می‌نامند.

یک تهدید، انسان را وادار می‌کند که به فرزندآوری تمایل پیدا کنند و پیوندهای اجتماعی-عاطفی برای محافظت و آسایش ایجاد کنند. این سامانه تا حد زیادی توسط «هورمون عشق» یا همان «اُکسی‌توسین» تنظیم می‌شود.

واکنش «تمایل و دوستی» به ویژه زمانی محتمل است که در اطراف دیگرانی که قبلاً با آنها روابط اجتماعی مثبتی برقرار کرده‌اید، استرس را تجربه می‌کنید. هنگامی که در شبکه اجتماعی خود با عوامل استرس‌زا مواجه می‌شوید، سطح اکسی‌توسین شما برای شروع راهبردهای مقابله اجتماعی افزایش می‌یابد.

در نتیجه، زمانی که تجربه ترس تفریحی را با دوستان خود تجربه می‌کنید، در حال آماده شدن برای مرحله عاطفی تعمیق احساس پیوند با افراد نزدیک‌تان هستید.

کولات می‌گوید نشستن در تاریکی با دوستان هنگام تماشای یک فیلم ترسناک یا گشت و گذار در پیچ و خم یک خانه خالی از سکنه برای سلامتی شما مفید است، زیرا به شما کمک می‌کند ارتباطات اجتماعی خود را تقویت کنید.

با ترسیدن به سلامتی خود کمک کنید

تجربیات کنترل شده ترس همچنین می‌توانند راهی برای شما باشند تا برای بدترین شرایط آماده شوید. به روزهای اولیه همه‌گیری کووید-۱۹ فکر کنید، زمانی که تماشای فیلم‌های «سرایت»(Contagion) و «شیوع»(Outbreak) در حالی که مردم سراسر جهان در خانه‌شان قرنطینه شده بودند، رواج یافت. مردم با تماشای اجرای سناریوهای مقابله با تهدید از طریق رسانه‌ها می‌توانستند ترس‌های خود را بشناسند و از نظر احساسی برای تهدیدهای آینده آماده شوند.

به عنوان مثال، محققان «آزمایشگاه ترس تفریحی دانشگاه آرهوس» در دانمارک در یک مطالعه نشان دادند افرادی که به طور منظم از محتواهای ترسناک استفاده می‌کنند، در طول همه‌گیری کووید-۱۹ نسبت به طرفداران محتواهای غیر ترسناک از نظر روانی انعطاف پذیرتر بودند.

دانشمندان می‌گویند این انعطاف‌پذیری ممکن است نتیجه نوعی آموزش باشد که این طرفداران به صورت ناخودآگاه گذرانده‌اند. آنها مقابله با ترس و اضطراب ناشی از شکل ترجیحی سرگرمی‌شان را تمرین کرده‌اند. در نتیجه، آنها آمادگی بیشتری برای مدیریت ترس واقعی ناشی از این بیماری همه‌گیر داشتند.

در مورد تجربیات ترس کنترل شده، ترساندن خویش یک تکنیک اساسی است که به شما کمک می‌کند در دنیایی ترسناک زنده بمانید و با آن سازگار شوید. با برانگیختن احساسات مثبت و قدرتمند، تقویت شبکه‌های ارتباط اجتماعی و آماده شدن برای مواجهه با بدترین ترس‌ها، بهتر می‌توانید زندگی را پیش ببرید.

بنابراین شاید دفعه بعد که بین دیدن یک فیلم کمدی شاد و یک فیلم ترسناک مردد شدید، دومی را انتخاب کنید، چرا که حالا می‌دانید این کار برای سلامتی شما مفید است.