پشه‌ها کار بی‌نظیری در گسترش بیماری‌هایی مانند مالاریا انجام می‌دهند و اکنون محققان نشان داده‌اند که ربودن این آفات و توزیع واکسن‌ها از طریق نیش پشه امکان‌پذیر است.

به گزارش ایسنا، در آزمایش‌های انسانی، این حشرات موذی حدود ۹۰ درصد مؤثر عمل کردند. گروه تحقیقاتی به جای اینکه پشه‌ها را بلای جان ما و انگل‌های مکنده خون که کاری جز ایجاد خارش و بیماری ندارند، بدانند، آنها را گروهی از سیستم‌های تحویل واکسن طبیعی دانستند که برای تزریق واکسن به کل جمعیت و تزریقات بهبود دهنده منظم کاربرد دارند. مشخص شد که آنها حتی مجبور نبودند که پشه‌ها را اصلاح کنند.

مقصر واقعی مالاریا: یک انگل تک سلولی

یک گروه تحقیقاتی از دانشکده بهداشت و پزشکی گرمسیری لندن، انگل پلاسمودیوم فالسیپاروم (Plasmodium falciparum) را مورد بررسی قرار دادند که به عنوان کشنده‌ترین انگل برای انسان در نظر گرفته می‌شود. این تک سلولی کوچک همراه با پشه‌های ماده آنوفل سفر می‌کنند و در انتظار تغذیه آنها می‌مانند و همراه با آنزیم‌های ضد التهابی و ضد لخته شدن طبیعی پشه‌ها در غدد بزاقی پنهان می‌شوند.

هنگامی که پشه آنوفل شما را نیش می‌زند، تا ۲۰۰ انگل وارد جریان خون شما می‌شوند و در آنجا به دنبال سلول‌های کبدی می‌گردند تا در آنها پنهان شده، تکثیر شوند و تغییر شکل دهند. در عرض یک هفته، هر یک از این واحد‌های منفرد نزدیک به ۱۰۰ هزار انگل جدید را وارد جریان خون می‌کنند و در آن جا به گلبول‌های قرمز حمله و آنها را می‌کشند. همانطور که طول امواج چرخه‌ای تکثیر می‌شوند علائم مالاریا شروع به نمایان شدن می‌کنند که شامل تب، لرز، خستگی، لخته شدن خون و طیف وسیعی از عوارض جدی دیگر می‌شود.

مالاریا هنوز یک مشکل بزرگ محسوب می‌شود. تخمین زده می‌شود که حدود ۲۴۹ میلیون مورد انسانی در سال ۲۰۲۲ وجود داشته است که منجر به مرگ ۶۰۸ هزار نفر شده است.

انگل‌های اصلاح شده به واکسن‌هایی علیه نوع خود تبدیل می‌شوند

محققان لندنی به بررسی این موضوع پرداختند که چگونه انگل پلاسمودیوم فالسیپاروم ممکن است از نظر ژنتیکی اصلاح شود تا به‌عنوان یک واکسن به جای ناقل بیماری عمل کند. آنها روی رویکردی کار کردند که باعث می‌شود انگل‌ها طبیعی رفتار کنند و به کبد رفته و تکثیر شوند.

حدود شش روز پس از عفونت، تکثیر انگل‌های اصلاح‌شده GA۲ متوقف می‌شود. آنها انگل‌های ثانویه را وارد جریان خون نمی‌کنند بلکه دسته کاملی از آنتی‌ژن‌ها را آزاد می‌کنند که سیستم ایمنی انسان را با یک پاسخ التهابی قوی تقویت می‌کنند. پاسخی که دفعه بعد که یک انگل ناقل مالاریا در یک سلول کبدی ظاهر می‌شود، به سرعت تشکیل می‌شود.

آزمایش انسانی

این گروه موفق شدند ۴۳ داوطلب را پیدا کنند که مایل به آزمایش این واکسن‌های طبیعی جدید بودند. در آزمایش مرحله اول، ۲۰ نفر در معرض ۱۵ یا ۵۰ نیش پشه‌ی حامل انگل GA۲ اصلاح شده قرار گرفتند. هیچ یک از افراد شواهدی مبنی بر عفونت در مرحله خونی نشان ندادند که ایمنی روش را تأیید می‌کند.

سپس در مرحله دوم، ۲۳ داوطلب باید در سه نوبت به فاصله ۲۸ روز مراجعه می‌کردند تا ۵۰ گزش از پشه‌های معمولی یا پشه‌های دارای انگل اصلاح‌شده دریافت کنند. نیمی از آنها GA۲ و نیمی دیگر نسخه GA۱ بودند که به گونه‌ای برنامه‌ریزی شده بودند که به جای شش روز، تنها در عرض یک روز در کبد متوقف شوند.

سه هفته بعد، آنها دوباره آمدند تا پنج گزش از پشه‌های حامل انگل‌های ناقل مالاریا اصلاح نشده دریافت کنند.

هر سه داوطلب که پیش از این در معرض نیش پشه‌های معمولی قرار گرفته بودند، مالاریا گرفتند. ۱۳ درصد از آنهایی که تحت انگل‌های اصلاح‌شده با GA۱ قرار گرفته بودند، از عفونت فرار کردند و ۸۹ درصد از آنهایی که انگل‌های GA۲ را دریافت کرده بودند، موفق شدند از عفونت جلوگیری کنند.

در یک بیانیه مطبوعاتی آمده است: به غیر از خارش ناشی از نیش پشه، عوارض جانبی محدود بود. این گروه اکنون امیدوار است که آزمایش بسیار بزرگتری را برای تکرار و تایید نتایج خود انجام دهد؛ بنابراین با فرض اینکه آزمایش‌های بزرگ‌تر انسانی به خوبی انجام شود، اکنون می‌دانیم که می‌توان از نیش پشه برای پخش واکسن استفاده کرد؛ و شاید، اگر تعداد زیادی از حشرات حامل GA۲ در مناطق آلوده به مالاریا در طبیعت رها شوند، اشتهای طبیعی آنها تضمین کند که تمام جوامع درست در بخش‌های گرم و مرطوب سال که خطر عفونت وجود دارد، تقویت‌کننده‌های منظم واکسن دریافت می‌کنند. واکسن‌هایی بدون نیاز به زنجیره تامین سرد، سوزن‌های بهداشتی و پزشکان آموزش دیده.

اما محققان هیچ اشاره‌ای به چنین طرحی نمی‌کنند. در واقع، مشخص نیست که این تحقیق به کجا می‌تواند منجر شود. وارد کردن انگل‌های GA۲ به بدن حشرات در حال حاضر بسیار کار فشرده‌ای است. انگل‌ها در آزمایشگاه روی سلول‌های خون انسان کشت می‌شوند، سپس این خون به پشه‌ها داده می‌شود و تا دو هفته طول می‌کشد تا پشه‌ها آماده انتشار آن شوند.

بنابراین، پرورش حشرات کافی برای واکسینه کردن کل شهر چندان سریع یا ارزان نخواهد بود، و برای رقابت با پشه‌های وحشی به طور مداوم نیاز به تولید مثل بیشتری است. علاوه بر این، به لطف چرخه زندگی خاص این انگل‌ها، بعید به نظر می‌رسد که این روش برای ارائه انواع دیگر واکسن‌ها کارایی داشته باشد.