در عصر کنونی، اینترنت به یک جزء ضروری زندگی روزمره تبدیل شده است. با این حال، مصرف بیش از حد اینترنت می‌تواند پیامدهای منفی در جنبه‌های مختلف زندگی افراد به همراه داشته باشد. به‌ویژه دانشجویان، که بسیاری از وقت خود را در فضای مجازی می‌گذرانند، دچار مشکلاتی مانند سلامت روان آسیب‌پذیر و روابط اجتماعی ضعیف می‌شوند. اما دلایل این مزمن‌سازی چیست؟ یکStudy به دنبال پاسخ به این سؤال، پرداخته است.
برخی از روانشناسان معتقدند که هر رفتار خوشایند، چنانچه از کنترل فرد خارج شود، به نوعی اعتیاد تبدیل می‌شود. اعتیاد تنها به مواد مخدر محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند شامل behaviors like خرید کردن، بازی‌های ویدئویی و حتی استفاده از اینترنت باشد. مصرف بی‌قیدوشاخ و بی‌ثبات اینترنت ممکن است منجر به وابستگی شدید شود و بر سلامت روان، عملکرد تحصیلی و روابط اجتماعی فرد تأثیر منفی بگذارد. تحقیقات اخیر نشان داده‌اند که اعتیاد به اینترنت با مشکلاتی مانند استرس، اضطراب، افسردگی و احساس تنهایی در ارتباط است.
یکی از دلایل اصلی گرایش بیش از حد به اینترنت، احساس تنهایی است. کسانی که دچار تنهایی عاطفی هستند، ممکن است برای فرار از واقعیت و جبران کمبود ارتباطات اجتماعی خود، به فضای مجازی پناه ببرند. این موضوع در میان دانشجویان که دوران تحصیل را دور از خانواده و در محیط‌های جدید می‌گذرانند، با بیشتر دیده می‌شود. علاوه بر این، اضطراب اجتماعی یعنی ترس و نگرانی بیش از حد از موقعیت‌های اجتماعی، فرد را از تعاملات واقعی دور می‌کند و موجب می‌شود که او ارتباطات خود را از طریق اینترنت و شبکه‌های اجتماعی جایگزین کند. این موضوع، وابستگی به اینترنت را تشدید کرده و چرخه‌ای معیوب از انزوا و استفاده مفرط ایجاد می‌کند.
زهرا کرمانی مامازندی، استادیار روانشناسی در مؤسسه آموزش عالی اقبال لاهوری مشهد، در پژوهش تازه‌ای درزمینه اعتیاد به اینترنت، نقش احساس تنهایی، اضطراب اجتماعی و نیاز به هیجان را بررسی کرده است. این محقق در این تحقیق، میزان استفاده از اینترنت، احساس تنهایی، اضطراب اجتماعی و هیجان‌خواهی را در میان ۲۶۹ دانشجوی دختر و پسر خوابگاهی دانشگاه دولتی نیشابور مطالعه کرده است. نتایج این پژوهش نشان داد که احساس تنهایی، تأثیر قابل‌توجهی بر اعتیاد به اینترنت دارد. دانشجویانی که احساس تنهایی بیشتری داشتند، تمایل بیشتری به گذراندن وقت در فضای مجازی نشان دادند. این موضوع نشان می‌دهد که افراد برای جبران کمبود ارتباطات واقعی، به دنیای مجازی پناه می‌برند.
همچنین مشخص شد که اضطراب اجتماعی با اعتیاد به اینترنت رابطه‌ای مستقیم دارد. دانشجویانی که در برخوردهای اجتماعی احساس ناامنی و اضطراب بیشتری داشتند، بیشتر به استفاده از اینترنت روی می‌آوردند. اینترنت به آنها فرصتی می‌دهد تا بدون مواجهه با ترس‌های اجتماعی خود، ارتباط برقرار کنند. نکته مهم این است که افراد هیجان‌طلب نیز بیشتر در معرض اعتیاد به اینترنت قرار دارند. این افراد که به دنبال تجربیات جدید و متفاوت هستند، از اینترنت به عنوان ابزاری برای ارضای حس کنجکاوی و ماجراجویی خود استفاده می‌کنند.
اهمیت این یافته‌ها در آن است که نشان می‌دهند برای مقابله با اعتیاد به اینترنت، باید به دلایل روانشناختی آن توجه شود. احساس تنهایی و اضطراب اجتماعی از مهم‌ترین عواملی هستند که باعث می‌شوند افراد بیش از حد درگیر فضای مجازی شوند. بنابراین، دانشگاه‌ها و مراکز مشاوره باید برنامه‌هایی را برای کاهش تنهایی و اضطراب دانشجویان طراحی کنند. ایجاد فرصت‌های اجتماعی مناسب، افزایش تعاملات رو در رو و ارائه خدمات مشاوره‌ای می‌تواند در این زمینه مؤثر باشد.
نتایج این پژوهش که در فصلنامه «پژوهش‌های روانشناسی اجتماعی» وابسته به انجمن روانشناسی اجتماعی ایران منتشر شده‌اند، می‌توانند برای سیاست‌گذاران آموزشی و متخصصان سلامت روان مفید باشند تا راهکارهای بهتری برای کاهش اعتیاد به اینترنت در میان دانشجویان ارائه دهند.