رامتین موثق

در هفته گذشته مناقشات بین دولت و ایرلاین‌ها افزایش پیدا کرد؛ در حالی که شرکت‌های هواپیمایی با اخذ رای از دیوان عدالت اداری از چند روز گذشته نسبت به آزادسازی نرخ بلیت هواپیما و در واقع افزایش نرخ بلیت اقدام کرده بودند؛ رئیس کمیسیون عمران مجلس 25 دی‌ماه در گفت‌وگو با ایلنا اعلام کرد که اجرای رای دیوان عدالت اداری متوقف شده ‌است.

همچنین 23 دی‌ماه دولت اقدام به تعطیلی دو ایرلاین پارس و زاگرس کرد و اکنون، قیمت بلیت دستوری تعیین می‌شود. با تمام این اوصاف دیروز اعلام شد دوباره بلیت هواپیما کمیاب شده است و به گزارش تسنیم، مانند قبل دیگر خبری از عرضه بلیت با قیمت‌های مصوب نیست و معدود بلیت‌های موجود در برخی مسیرهای پروازی نیز با قیمت بالا و به‌صورت بیزینس عرضه می‌شود.

در کنار تمام این مسائل، کمبود و فرسودگی ناوگان هوایی کشور بر کسی پوشیده نیست. در همین اوضاع، تحریم‌ها ضرب شست دیگری به ایران نشان داد و ایرباس فروش 100 هواپیمای مسافری به ایران را لغو کرد. با این حال، مهرداد بذرپاش، وزیر راه اعلام کرده است که هفته‌ای نیست که با یک شریک خارجی برای تامین هواپیما مشغول مذاکره نباشیم!

به نظر می‌رسد کمبود و فرسودگی ناوگان هوایی کشور خود یک معضل برای پاسخگویی به تقاضاست، پرسش این است که چرا به‌رغم ادعاهای خرید هواپیما، هنوز این مشکل باقی است؟

انگیزه افزایش ظرفیت از بین رفته

یک کارشناس صنعت هوایی در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی» گفت: محدودیت بلیت هواپیماها در وهله اول به ظرفیت و محدودیت هواپیماهای کشور وابسته است. علیرضا منظری افزود: در بازار باید تناسبی میان عرضه و تقاضا برقرار باشد و هر زمان که تقاضا بالا می‌رود، باید به همان نسبت ظرفیت صندلی‌های هواپیما نیز بالا رود و اگر مسافری می‌خواهد ایرلاین‌ها بتوانند به او بلیت عرضه کنند.

او تاکید کرد: زمانی که این تناسب وجود نداشته باشد طبیعتا مشکل کمبود بلیت خود را نشان می‌دهد. مخصوصا آخر هفته‌ها و زمان‌هایی مانند نوروز که تعطیلات زیادی پشت هم وجود دارد چون تقاضا زیاد می‌شود و عرضه نمی‌تواند پاسخگو باشد با کمبود بلیت مواجه می‌شویم.

معاون اسبق سازمان هواپیمایی کشور درباره علل عدم تناسب عرضه و تقاضا گفت: این عدم تناسب علل گوناگونی دارد. شرکت‌های هواپیمایی به دلیل کمبود نقدینگی نمی‌توانند به سرعت ظرفیت صندلی‌های خود را افزایش دهند و عرضه را متناسب با تقاضا بالا ببرند.

منظری تصریح کرد: افزایش نقدینگی یک شرکت هواپیمایی باید از راه قیمت بلیت باشد. وقتی قیمت بلیت ثابت و دستوری نگه داشته شود، در حالی که بهای بقیه کالاها افزایش می‌یابد، بدیهی است که سرمایه‌گذاری برای افزایش تعداد ناوگان و صندلی‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود و انگیزه‌ای برای افزایش ظرفیت نمی‌ماند.

معاون اسبق سازمان هواپیمایی: با آزادسازی قیمت بلیت بخشی از تقاضا کم می‌شود و تناسب عرضه و تقاضا اتفاق می‌افتد. یعنی از طرفی تقاضا پایین می‌آید و از طرف دیگر چون نقدینگی برای ایرلاین ایجاد می‌شود، می‌تواند عرضه و ظرفیت خود را نیز افزایش دهد

او درباره علل دیگر این عدم تناسب ادامه داد: همچنین قیمت بلیت هواپیما با بخش‌های دیگر حمل‌ونقل ناهمگن است و این امر موجب می‌شود تقاضای بیشتری به سمت سفر هوایی سرازیر شود که باعث عدم تناسب تقاضا در بخش‌های مختلف حمل‌ونقل، اعم از دریایی و جاده‌ای، می‌شود. این موضوعاتی است که باید به آنها توجه و تناسب ایجاد کرد. اگر این تناسب ایجاد نشود همیشه با کمبود بلیت مواجه خواهیم بود.

باز هم تحریم‌ها، ضعف مدیریتی، قوانین و قیمت‌گذاری دستوری

این کارشناس صنعت هوانوردی درباره ادعای گاه و بیگاه مقامات درمورد توسعه ناوگان تاکید کرد که در مجموع مشکل توسعه ناوگان حل نشده است. هرچند که در حال حاضر اقدامات و تلاش‌هایی در حال انجام است، اما نمود ظاهری توسعه ناوگان که پاسخگویی به تقاضا است؛ هنوز دیده نمی‌شود.

به گفته منظری، یکی از مشکلاتی که باعث عدم توسعه ناوگان هوایی شده تحریم‌هاست؛ مواردی نیز به قوانین اقتصادی کشور و ضعف‌های مدیریتی برمی‌گردد.

او ادامه داد: مشکلات اقتصادی و برخی قوانین دست‌وپاگیر نیز در این میان مطرح است، برای مثال تغییرات نرخ ارز باعث می‌شود ارز کمتری در دست شرکت‌های هواپیمایی باشد و نتوانند به‌سادگی قطعات هواپیما وارد کشور کنند.

معاون اسبق سازمان هواپیمایی همچنین به مشکل اعطای تسهیلات اشاره و اضافه کرد: موضوع بعدی که سد راه توسعه ناوگان هواپیمایی می‌شود، مشکل اعطای تسهیلات و وام به شرکت‌هاست. باید سیستم بانکی به سمتی برود که به‌راحتی به شرکت‌های هواپیمایی برای خرید هواپیما وام و تسهیلات اعطا کند.

منظری تصریح کرد: با این شرایط شرکت‌ها عموماً برای خرید هواپیمای جدید رقابت ندارند، زیرا بازگشت سرمایه را نمی‌توانند تخمین بزنند.

تعطیلی ایرلاین‌ها نباید یک رویه شود!

این کارشناس صنعت هوانوردی درباره تعطیلی دو ایرلاین در پی گرانفروشی اظهار کرد: تعطیلی برخی ایرلاین‌ها به دلیل جلوگیری از گران‌فروشی شاید تاثیر منفی زیادی نگذارد اما اگر این کار یک روند مستمر شود، طبیعی است انگیزه ایرلاین‌ها برای سرمایه‌گذاری کم می‌شود و هرچه جلوتر می‌رویم سرمایه‌گذاری کم و کمتر می‌شود.

علیرضا منظری در گفت‌وگو با «توسعه ایرانی»: افزایش نقدینگی یک شرکت هواپیمایی باید از راه قیمت بلیت باشد. وقتی قیمت بلیت ثابت و دستوری نگه داشته شود، در حالی که بهای بقیه کالاها افزایش می‌یابد، بدیهی است که سرمایه‌گذاری برای افزایش تعداد ناوگان و صندلی‌ها امکان‌پذیر نخواهد بود و انگیزه‌ای برای افزایش ظرفیت نمی‌ماند

منظری خاطرنشان کرد: در این شرایط، دولت مجبور است با صرف هزینه‌های سنگین، خود کار یک شرکت هواپیمایی را انجام دهد و این بدین معنی است دولت به جای اینکه پول را در بخش‌های عمومی و بهداشت هزینه کند، برای گرداندن شرکت‌های هواپیمایی به کار گیرد.

آزادسازی، تقاضا را متناسب با عرضه می‌کند

معاون اسبق سازمان هواپیمایی درباره آزادسازی قیمت بلیت بیان کرد: با آزادسازی قیمت بلیت بخشی از تقاضا کم می‌شود و تناسب عرضه و تقاضا اتفاق می‌افتد. یعنی از طرفی تقاضا پایین می‌آید و از طرف دیگر چون نقدینگی برای ایرلاین ایجاد می‌شود، می‌تواند عرضه و ظرفیت خود را نیز افزایش دهد.

منظری اضافه کرد: قیمت هم اگر آزاد شود فقط در یک پیک زمانی که تقاضاها بالاست، قیمت‌ها نیز افزایش می‌یابد وگرنه در زمان‌هایی که تقاضا پایین است، قیمت‌ها نیز پایین می‌آید که درواقع خود تعادل ایجاد می‌کند. برای مثال یک مسافر که از پرواز تهران-کیش استفاده‌ می‌کند. در صورتی که قیمت بلیت دستوری و ثابت باشد برای هر دو مسیر رفت و برگشت باید یک قیمت پرداخت کند اما اگر قیمت آزاد باشد ممکن است مسیر برگشت از مسیر رفت ارزانتر شود و در مجموع قیمتی که می‌پردازد مساوی یا کمتر از حالتی باشد که قیمت بلیت ثابت و دستوری بوده است.

او تاکید کرد که برخی تصور می‌کنند اگر آزادسازی شود قیمت‌ها بسیار بالا می‌رود و دیگر کسی نمی‌تواند سوار هواپیما شود در حالی که در صورت آزادسازی، بازار خود را پیدا می‌کند.

این کارشناس صنعت هوایی در پاسخ به اینکه آیا قدرت خرید پایین مردم توان استفاده از هواپیما را باقی می‌گذارد، مطرح کرد: به هرحال اگر قیمت بلیت هم مانند دیگر کالاها بالا برود، در صورت نیاز دولت می‌تواند به گروه و قشری که نیاز به استفاده از هواپیما دارد اما قدرت خرید آن را ندارد، سوبسید اعطا کند.

منظری خاطرنشان کرد: ضروری نیست دولت به همه سوبسید بدهد، این سوبسید می‌تواند به یک گروه خاص تعلق گیرد. برای مثال اگر نیاز بود به دانشجویان اعطا کند، اما تاجری که قدرت خرید بلیت را دارد، قیمت آزاد آن را خود پرداخت کند.